Keizerskroon

Als Maximiliaan I van Oostenrijk in 1477 niet met Maria van Bourgondië was getrouwd, zou er geen kroon op de toren van de Amsterdamse Westerkerk staan. Toen Maria van Bourgondië, vorstin van de Nederlandse gewesten, in 1482 na een val van haar paard stierf, volgde Maximiliaan haar tijdelijk op, als regent voor hun zoontje. In 1489 raakte hij verwikkeld in de Jonker Fransenoorlog, een laatste oprisping van de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Als dank voor de (financiële) steun die hij daarbij kreeg vanuit Amsterdam, schonk hij de stad het privilege om zijn kroon in het wapenschild te dragen. Maximiliaan was al lang overleden toen de Westertoren in 1683 werd gebouwd, maar zo’n keizerskroon vond men natuurlijk nobel. Ontwerper Hendrick de Keijser smokkelde wel een beetje. Maximiliaan werd pas in 1508 keizer van het Heilige Roomse Rijk, dus de ‘kroon’ die Amsterdam mocht dragen was eigenlijk diens koningskroon. De Keijser nam bovendien niet Maximiliaans keizerskroon als voorbeeld, maar die van de Oostenrijkse keizer Rudolph II (1552-1612): een rode muts (mijter) tussen twee schelpvormige gouden punten, bezet met parels en edelstenen en bekroond met een saffier. Dit kostbare meesterwerk uit 1602 werd weer vervaardigd door een Zuid-Nederlandse goudsmid: Jan Vermeyen. De Keijzer paste daarbij de kleur aan: van rood-goud naar felblauw. Dat blauw zie je ook terug in veel historische stadswapens op gevels in Amsterdam. Pas in 1898 werd rood-goud de officiële kleur van de kroon in het stadswapen. De kroon op de Westerkerk was trouwens ook een tijdlang goudgeel geverfd, maar glimt sinds 2006 weer felblauw. Fraaie exemplaren van de rood-gouden keizerskroon (met een beetje blauw) zijn te zien op de pylonen van de Blauwbrug over de Amstel bij het Waterlooplein.

De kroon van keizer Rudolf II (vanaf 1804 de officiële Oostenrijkse keizerskroon) is te zien in de Keizerlijke Schatkamer in de Weense Hofburg. khm.at