Traditie & Gebruiken

Goldhaube

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Dames met Goldhauben bij het Salzburger Oogstfeest (Erntedankfest)

Goldhaube is het overkoepelende begrip voor rijk versierde, goudkleurige kapjes die vrouwen in delen van Oostenrijk en Beieren dragen bij de traditionele feestdracht van hun streek. De eerste draagsters, in de 18e eeuw, waren gehuwde vrouwen uit de geprivilegieerde stedelijke elite. Ze wilden zich zo onderscheiden van gehuwde vrouwen uit het gewone volk, die al sinds de middeleeuwen eenvoudige stoffen hoofdkapjes droegen. Vanaf de 19e eeuw raakten Goldhauben – en vooral de kunst van het maken ervan – in de vergetelheid, maar in de jaren zeventig van de vorige eeuw laaide de ‘goudkoorts’ weer op. Alleen al in Opper-Oostenrijk zijn er nu ruim vierhonderd Goldhauben-groepen actief met zo’n achttienduizend leden. Ook in het Salzburgerland (Flachau, Tennengau) en de stad Salzburg herleeft de traditie. Tijdens festiviteiten zamelen de groepen meestal geld in voor goede doelen. Omdat het beroep van Goldhauben-maakster zo goed als uitgestorven is, maken de leden hun eigen kapje in drukbezochte cursussen. Dat is arbeidsintensief (250 tot 300 uur per kapje) en kostbaar door het gebruik van materialen als brokaat, kant, zijde, gouddraad, goudkleurige pareltjes en koperen pailletten. De vorm van Goldhaube verschilt per regio. Zo dragen vrouwen in de Wachau (Neder-Oostenrijk) een Brettlhaube: met een opstaande, stijve ronde achterkant (Brettl, zie postzegel hiernaast). Tussen 1974 en 2001 sierde dit model de Oostenrijkse 10-schilling-munt. De zogeheten Linzer Goldhaube heeft een spits toelopende achterkant (Schwalbe) en een soort knotje (Knauf) bovenop. Ondanks de naam wordt dit model in heel Opper-Oostenrijk en delen van Neder-Oostenrijk en Salzburg gedragen. Dat is opgevallen: In 2016 heeft UNESCO het maken en dragen van de Linzer Goldhaube opgenomen in de lijst van immaterieel cultureel werelderfgoed.