Traditie & Gebruiken

Gewenst kerstbezoek: Anklöpfeln

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Volksliederchor Schwaz

Anklöpfeln

‘Auf amol isch Winter wor’n’… zingen de negen mannen van het Volksliederenkoor  uit Schwaz, een plaatsje in de regio Karwendel in Tirol. Ook al is het nog volop zomer, tijdens de tweewekelijkse repetities is kerst nooit ver weg. Het hele jaar door oefenen ze de kerst- en volksliederen die ze tijdens de adventtijd in zo’n vijftig huiskamers ten gehore zullen brengen. Dat gebeurt volgens een vast ritueel. Gekleed als herders (loden mantel, hoed, stok, lantaarn) kloppen de mannen aan de voordeur (Anklöpfln) en vragen of ze binnen mogen komen. Na de ‘Einlass’ gaan in de woonkamer de lampen uit, zodat de ruimte sfeervol wordt verlicht door het schijnsel van de meegebrachte lantaarns. De zangers groeperen zich in een halve cirkel rondom de familie en kloppen met hun stokken enkele malen op de vloer: voor hun toehoorders het signaal om stil te zijn en te luisteren. De ‘herders’ zingen een tiental liederen en dragen een kerstgedicht voor. Daarna gaan de lampen weer aan, krijgen ze een schnaps, wat soep of brood aangeboden en nemen ze afscheid met de woorden: ‘Mir wünsch’n eich no a besinnliche Adventzeit, recht scheane Weihnacht’n und all’s Guate im Neuen Jahr.’

Blijde boodschap

Het Anklöpfeln werd in 2011 als immaterieel Unesco-wereldcultuurgoed erkend, als een van generatie op generatie doorgegeven ‘levende religieuze traditie’. Het fenomeen wordt voor het eerst beschreven in zogeheten lotboeken (orakelboeken) uit het midden van de 15e eeuw. Toen was het nog een werelds gebruik: door het Anklöpfeln wilde men de toekomst leren kennen. Wie bijvoorbeeld op het juiste tijdstip op een staldeur klopte, kon de dieren horen spreken over de doden van het komende jaar. De vier donderdagen voor de kerst waren de zogeheten Klöpfelnächte.

Vanaf de 16e eeuw werd de in heel Tirol verbreide traditie steeds vaker als onchristelijk verboden of juist ingebed in de christelijke religieuze gebruiken. Daarbij ontstonden er ook regionale verschillen. Zo hebben in het Zuid-Tiroolse Sarntal bij het Klöckeln (zoals de traditie hier heet) nog veel meer ‘heidense’ elementen overleefd. Het hier beschreven Anklöpfeln is uniek voor het Tiroler Unterinntal en heeft een sterk christelijk karakter. De zingende herders verkondigen de blijde boodschap van de geboorte van Jezus. Het kloppen op deuren is daarbij ook symbool voor de zoektocht van Maria en Josef naar een herberg. In sommige plaatsen worden de zangers zelfs vergezeld door Maria, Jozef en een herbergier met wit schort. In Schwaz is dat niet het geval. ‘Ons gaat het echt om de sfeer van bezinning’, vertelt Josef Kirchmair. Hij is documentalist van het in 1928 opgerichte koor en ervaart telkens weer dat de klok even wordt teruggedraaid als de zangers een woonkamer binnentreden. Hun ouderwetse kleding en het sfeervolle kaarslicht dragen daar net zo goed aan bij als hun vierstemmige zang (‘Mannenstemmen klinken mollig en warm’) en de liederen zelf, die in tekst en melodie rust, vrede en harmonie uitstralen: ‘Precies dat wat veel mensen in deze tijd missen.’

Magische kerst

De koorleden zelf investeren hun tijd graag in de instandhouding van de traditie. Ze willen zo het Tiroler liedgoed in leven houden. Ook hechten ze aan de kameraadschap en het gezamenlijke bier na de repetities. Natuurlijk genieten ook zij volop van de bijzondere sfeer tijdens hun optredens. Die vinden inmiddels niet meer alleen plaats op de donderdagen in de adventtijd, maar vooral ook in de weekenden. Op een avond kloppen ze dan gemiddeld op vijf tot acht deuren. Daarbij gaan ze niet meer zoals vroeger automatisch van huis naar huis. ‘De tijd is wat dat betreft veranderd. Niet iedereen blijft ervoor thuis en niet iedereen stelt ons bezoek op prijs.’

Wie de Anklöpfler wel wil ontvangen, moet zich nu van tevoren aanmelden. Dat zijn nog steeds genoeg mensen. Daar waar het koor wel komt, zijn bovendien meestal meerdere generaties of hele buurten in de huiskamer verzameld. ‘Voor hen hoort het er gewoon bij. Als de Anklöpfler niet komen, is het geen kerst. Wij maken de kerst magisch.’

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.