Auteur Felix Salten

Tekst: Oswin Schneeweiss

Bambi © disney.wikia.com

Nee, Bambi is geen creatie van Walt Disneys entertainment-industrie. De film uit 1942 is gebaseerd op een verhaal van Felix Salten, een van de vele pseudoniemen waaronder de Oostenrijks-Hongaarse schrijver Siegmund Salzmann (1896-1945) publiceerde. Deze bohemien pur sang maakte in Wenen deel uit van de artistieke en literaire kringen rond veel beroemdere auteurs als Arthur Schnitzler en Hugo von Hofmannsthal. Hij is ook de gedoodverfde schrijver van de eerste frivole pornografische roman over het Weense hoertje Josephine Mutzenbacher. Van literaire porno tot Bambi: Salzmann was een man met vele talenten.

Bambi of ‘Eine Lebesgeschichte aus dem Walde’ schreef de joodse Salten in 1923 in zijn buitenhuis aan de Attersee. Het werd zijn toevluchtsoord toen het nationaalsocialisme en antisemitisme een steeds grotere greep kregen op het dagelijkse leven in Wenen. Aan de Attersee maakte hij lange wandelingen door de bergen. Hij genoot er van de natuur en van de jacht. ‘Ik heb wel vierhonderd Bambi’s omgelegd,’ zei hij ooit.

Moord en doodslag

Zijn dierenfabels schreef Salten in eerste instantie voor volwassenen. Ze waren een spiegel van de tijd en zaten vol maatschappijkritiek. Bambi noemde hij bijvoorbeeld een ‘leerstuk voor wandelaars en natuurliefhebbers’. ‘Ik wilde hen van het misverstand afhelpen dat de natuur een zonnig, altijd mooi en paradijselijk oord is’, verklaarde hij later. De wereld van Bambi is dan ook hardvochtig en meedogenloos. De dood ligt overal op de loer. De kleine reebok is nog maar nauwelijks droog achter de oren of hij wordt al alleen gelaten door zijn moeder die zich steeds meer van hem verwijderd tot hij uiteindelijk alleen zijn weg moet vinden. Uit Bambi: ‘Verdrietig staat hij daar en roept. Maar niemand antwoord. Niemand komt. Hij luistert. Hij speurt. Niets. Hij roept weer. Heel zachtjes, smekend roept hij: “moeder…moeder….”. Vergeefs.’

Het is moord en doodslag in het oorspronkelijke Bambi-­verhaal. Al op de eerste pagina hoort Bambi de angstwekkende schreeuw van een muis die wordt verorberd door een buizerd en even later kijkt hij toe hoe een haas vlak voor zijn ogen, na een schot, een koprol maakt en met zijn witte buik naar boven gekeerd roerloos blijft liggen. ‘Dit verhaal zou ik nooit hebben kunnen schrijven als ik niet regelmatig een kogel op een bok of geit had afgevuurd’, zei Salten er zelf over.

Verkitscht

Salten, in geldnood gekomen door de crisis, verkocht de rechten voor Bambi in 1936 voor vijfduizend dollar aan Disney die er uiteindelijk miljoenen mee binnenhaalde. Bij Disney werd het verhaal stevig aangepast. Zeg maar gerust verkitscht, vercommercialiseert en ‘veramerikaniseert’. Het reebokje werd een witstaarthert en alle ‘schokkende’ en wrede taferelen werden zonder uitzondering geschrapt. De geweidragers, die in het boek toch vooral hun eigen gang gaan, werden in de film een soort liefkozende en verantwoordelijke supervaders. De herten zijn schaamteloos lief, vol levensvreugde en rechtvaardig. De slechterik is natuurlijk de jager, die overigens zelf geen seconde in beeld komt. Alleen hij verstoort de romantische idylle.

De vraag is natuurlijk wat Felix Salten ervan vond. Bronnen daarover ontbreken. De kans is groot dat hij de film nooit heeft gezien, want die kwam pas drie jaar voor zijn dood uit en toen was alles wat met Bambi te maken had al door de nazi’s verboden. Salten zelf sleet zijn laatste jaren, dankzij de opbrengsten van Bambi, in een luxueus kuuroord in Zwitserland.