Bier

Brouwerijcafés in Wenen

Tekst: Emely Nobis

Bierkoets voor de Wiener Karlskirche. Tranquillo Mollo, Wien 1825

Tegenwoordig wordt Salzburg gezien als dé bierstad van Oostenrijk en associëren we Wenen eerder met wijn. Toch was Wenen vanaf de middeleeuwen tot eind 19e eeuw ook een bierbolwerk. Aanvankelijk was het drinken ervan strikt gereguleerd. Tussen 1330 en 1772 luidde de Bierglocke van de Stephansdom (Biering­erin) elke avond ten teken dat de waard niet meer mocht uitschenken. Op het negeren van die regel stonden forse geldboetes en zelfs gevangenisstraf.

Biertransport in Wenen met de paard en wagen (rond 1900) © ARGE Bezirksmuseen

Het brouwen zelf was eveneens gereglementeerd. Vanwege het brandgevaar stonden de meeste brouwerijen net buiten de stadsmuren aan de Wienfluß. Als ze hun bier in Wenen wilden afzetten, moesten ze belasting betalen aan het Bürgerspital. Dit door rijke Weense burgers gestichte bejaardentehuis had een eigen brouwerij en verwierf in 1432 het exclusieve brouwrecht voor Wenen en daarmee een quasi-monopolie. Om het afdragen van belasting te vermijden, openden veel brouwerijen daarom eigen restaurants en cafés in de voorsteden. Rondom de douanering vond als het ware een gastronomische stadsuitbreiding plaats. In het dorp Ottakring (inmiddels een Weense wijk) had zelfs twee derde van de honderdvijftig huizen een ‘Ausschank’-vergunning. Bewoners van Wenen hadden de reis er graag voor over: buiten de stad was het goedkoper en gezelliger, vonden ze.

Wiener Lager

Meng- en vulkranen

Voorstedelijke bedrijven van indertijd beroemde brouwers als Johann Fritz Dengler, Anton Dreher en Josef Gierster beleefden hun bloeitijd in de 19e eeuw. Dat kwam onder meer door de snelle toename van het inwonertal van Wenen, van circa 470.000 in 1840 tot het bijna viervoudige aan het einde van de eeuw. Veel nieuwkomers kwamen uit traditionele bierlanden als Bohemen en Silezië. Mede dankzij hen werd bier een volksdrank, maar ook studenten en intellectuelen troffen elkaar graag in de vaak grote bierhallen -en tuinen van de circa vijftig brouwerijen in Wenen en haar voorsteden.

Bierliefhebbers konden kiezen uit een opvallend grote variëteit in biersoorten. Alleen al de brouwerij van het Bürgerspital maakte zes bierstijlen: een donker bier, drie soorten witbier, een eenvoudig gerstebier en zelfs een wijnbier. In 1841 bracht de uit Schwechat afkomstige Anton Dreher Wiener Lager op de markt: een ondergistend, amberkleurig, vol en niet al te bitter bier. Het werd al gauw naar tal van landen geëxporteerd en is nog steeds Oostenrijks beroemdste bierstijl. Aan het einde van de eeuw werd het lichtere, goudgele Pilsner uit Bohemen (toen eveneens behorend bij Oostenrijk) de dominante bierstijl. Rond 1900 was Wiener Lager in Oostenrijk zelf vrijwel niet meer te krijgen. Door de industrialisatie en de massaproductie van bier sloten uiteindelijk vrijwel alle Weense brouwerijen hun poorten. De enige overgebleven grotere brouwerij uit de biertijd is het in 1838 opgerichte Ottakringer.

Historische vrachtwagen van Ottakringer

Al is Wenen nu vooral wijnstad, toch herleeft de biertraditie voorzichtig dankzij de roep om bieren met meer smaak. Een groeiend aantal brouwerijcafés brengt opnieuw een breed scala aan bierstijlen: van een simpel ‘Helles’ tot experimenteel Craft Beer. Allemaal ongefilterd, vers gebrouwen en zonder conserveringsmiddelen. Hier overzicht van de beste bierbrouwcafé’s in de hoofdstad.

Informatie over evenementen rondom craft bier in Wenen:  viennabeerweek.at

Salm Bräu

De firma Salm & Co bouwt al sinds 1924 brouwinstallaties (inmiddels in dertig landen). In 1994 openden de eigenaren – de familie Welledits – hun eigen brouwerijcafé in een voormalig Salesianen-klooster naast het paleis Belvedere in Wenen. Het geheim van lekker bier volgens brouwmeester Jakub Martinka: ‘Grote brouwerijen verkorten de rusttijd van het bier, filteren het meestal én pasteuriseren. Dat komt de smaak allemaal niet ten goede. Ongefilterd bier is voller en niet-verhit bier heeft meer aroma. Bovendien moet bier zeker drie weken rusten om sommige stoffen en smaken af te bouwen en andere, zoals bitter uit hop, te versterken.’ Op de huistap: Pils, Helles, Märzen, Böhmisch G´mischt, Weizen en een wisselend speciaalbier. Specialiteiten: Spareribs. Brand en whisky gemaakt van het laatste bier dat uit elke tank komt. Rennweg 8, salmbraeu.com

Stöckl im Park

Het nieuwste brouwerijcafé van Wenen, eind 2019 geopend, is eveneens eigendom van de familie Welledits (Salm Bräu). Het is alleen al vanwege de ligging een aanwinst: Gelegen in de barokke Schwarzenberggarten (die eerder niet publiek toegankelijk was) naast het paleis Belvedere met waarschijnlijk de mooiste biertuin van de stad: groot, groen en relatief rustig. Alle bieren worden ter plaatse gebrouwen, zijn ongefilterd en niet gepasteuriseerd. De brouwerij bevindt zich direct naast het restaurant in het historische oude gebouw – de Stöckl – langs de muur die het park omringt. Gasten kunnen er meekijken over de schouder van de meesterbrouwer. Op de huistap: Wiener Helles 1924, Böhmisch G’mischtes, Pils, Märzen en Weizen. Ze zijn ook verkrijgbaar als proeverij en worden dan in kleine glazen op een houten plank geserveerd. Specialiteiten: Toetjes met bier, zoals donker bier-chocolademousse en Kaiserschmarrn met Bierzwetschkenröster. Prinz-Eugen-Strasse 25, stoecklimpark.at

Siebenstern Bräu

In dit grote en gezellig drukke brouwerijcafé, in 1994 opgericht door Sigmund Flitter, gaat alle aandacht naar de twee grote koperen brouwketels (elk 1500 liter) die midden in het lokaal onder een dakkoepel staan te blinken. Het bedrijf heeft ook een goed lopende Gassen­verkauf, waar alle bieren van het huis te koop zijn in nostalgische beugelflessen (1 liter) of in vaten van 5 liter. Bij de bierautomaat bij de ingang koop je ook buiten de openingstijden halve literflessen. Op de huistap: Smoked Porter, Weizen Classic, Wiener Helles, Prager Dunkles, Märzen, Hanf (hennep), Chili en rond de kerst Weihnachtsbock. Specialiteiten: Geroosterd donker brood met de (scherpe) 7Stern Bieraufstrich en een 7Sternbürger. Ook een 7Stern vruchtenbrand. Siebensterngasse 19, 7stern.at

Fischer Braü

Blikvanger in dit sfeervolle brouwerijcafé, met meerdere met donker hout beklede ruimtes, is de koperen wand achter de bar met zes taps. Uit die taps komen niet alleen de huisbieren, maar ook Grieskirchner Pils en Dunkel van microbrouwerij Hirt uit Karinthië. De mooie, besloten Biergarten grenst aan een serre-achtig bijgebouw waarin je de bierketels ziet staan. Op de huistap: Helles en daarnaast een wisselend seizoensbier zoals Paasbock (april), Weisses (zomer), Dinkelbier (november) en Pale Ale (februari). Specialiteiten: Grote keuze uit boerenbrood met spreads en ander beleg. Billrothstraße 17, fischerbraeu.at

Brauhof Wien Fünfhaus

Het Hofbräuhaus Kaltenhausen, de oudste brouwerij van Salzburg (sinds 1475), heeft sinds 2019 een tweede brouwerij in Wenen. Het door horecaondernemer Markus Schilling  geopende Brauhof Wien Fünfhaus (op loopafstand van de Westbahnhof) biedt rondleidingen door de brouwerij met deels koperen ketels, bierproeverijen en een bij bier passende Weense keuken in het grote, industrieel ingerichte restaurant of  ’s zomers ook in de grote Biergarten onder monumentale kastanjebomen. Brouwerij en restaurant zijn bovendien onderdeel van een hotel met kamers die eveneens in het teken van bier staan. Op de huistap: Wiener Lager, Zwickl, India Pale Ale, Stout, Bockbier en enkele bieren van brouwerijen die net als Kaltenhausen deel uitmaken van de Brau Union Österreich (onderdeel van het Heineken-concern). Specialiteiten: Bierroomsoep geserveerd in brood, in bier gestoofd rundvlees en in bier gemarineerde, gegrilde kip. Mariahilferstrasse 156-158, brauhof-wien.at

Gleis//garten

Gleis//garten, de eerste foodhall van Wenen, is gevestigd in de voormalige remise van de tramlijn Badner Bahn. De twee schuine strepen in de naam symboliseren de voormalige rails, die nog steeds deel uitmaken van het interieur. De hal van het bakstenen gebouw uit 1907 is groot, luchtig en licht. Veel hout en planten (zoals palm- en olijvenbomen) zorgen voor een mediterrane sfeer en een goede akoestiek. In de brouwketels wordt Vienna Kraft Bier gebrouwen. Het culinaire aanbod omvat negen foodstands: van Grieks en Aziatisch tot  gerookte BBQ-gerechten. Je haalt zelf je eten en drinken bij de verschillende stands en neemt vervolgens plaats aan een van de houten tafels in het midden van de hal. Ook zijn er drie podia waar geregeld live muziek wordt gespeeld. Op de huistap: 7 verschillende bieren, onder wie Keller Zwickel, IPA, Helles, Urgestein. Specialiteiten: Op donderdag en vrijdag biedt elke gastronoom een middagmenu aan voor € 8,- en tussen 12.00 en 14.00 uur krijg je dan 50% korting op elk drankje. Eichenstraße 2, gleisgarten.com

Brewing Company 1516

Dit café, waarvan de naam verwijst naar het Beierse Reinheitsgebot uit 1516, geldt als hotspot van de Oostenrijkse Craft-Beer-Scene. Het is er druk (soms overvol), ook omdat veel toeristen de centrale locatie weten te vinden. Eigenaar Horst Ansanger geldt als een van de creatiefste brouwers van Wenen. Op de huistap: Lager, Victory Hop Devil IPA, Kirils Amber Ale, 1516 Black & Tan, Candy Shack DUBBEL TRUBBLE, Slipper Pale Ale en meer. Specialiteiten: Dry Aged Rib Eye Steak, in bier gegaarde Kalbsbeuscherl (kalfslong), ook veel vegetarisch. Schwarzenbergstraße 2, 1516brewingcompany.com

Highlander

Sinds 2000 brouwt Ulrich Schneider in zijn café drie soorten ongefilterde bieren. De koperen brouwketels bij de bar geven het lokaal een bijzondere flair. In de grote biertuin zit je onder de platanen. Op de tap: Lager, Märzen, Stout. Specialiteiten: De Highländer Platte, met onder andere spareribs, gebakken uiringen en kippevleugels, legt een stevige bierbodem. Sobieskiplatz 4, the-highlander.at

Medl Bräu

Dit brouwerijcafé met biertuin in Penzing (14e wijk) werd in 1989 opgericht. Johann Medl, van huis uit slager maar indertijd werkzaam bij het afvalbedrijf van de gemeente Wenen, kon zijn droom van een eigen Gasthaus in Wenen vervullen nadat hij had gewonnen in de lotto. Met Kerst en Pasen wordt er naast de vaste (ongefilterde) biersoorten altijd bokbier gebrouwen en in de zomer een witbier. Op de tap: Märzen, Helles en Dunkles. Specialiteiten: Grote keuze aan belegde boterhammen.  Linzer Straße 275, medl-braeu.at

Roter Hiasl

Lokaal uit 1862 in Donaustadt (21ste wijk), ver buiten het centrum maar een mooie pleisterplaats tijdens een wandeling in het groen. Roland Reisinger bouwde hier in 2012 achter de keuken een kleine brouw-installatie. Op de tap: Helles, Zwickl, Alt en Gmischter. Specialiteiten: Wekelijks wisselend vegetarisch en veganistisch gerecht. Biberhaufenweg 228, roterhiasl.at