Wandelen door werelderfgoed

Verleidelijke Wachau

Terugkijkend op Krems vanaf de Welterbesteig

Groot is de Wachau niet: 36 kilometer langs weerszijden van de Donau. Maar wat heeft deze regio tussen Krems en Melk in Neder-Oostenrijk veel te bieden. Historische stadjes en pittoreske dorpjes. Belangrijke culturele monumenten zoals de kloosters van Melk en Göttweig. Beroemde wijnen. En bovenal een veelzijdig landschap langs de Donauvallei, met eeuwenoude terrasvormige wijngaarden op glooiende hellingen, omzoomd door grillige rotsformaties en mysterieuze loofbossen. Een weelderig landschap dat sinds 2000 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat.

Via de stad

Untere Landstraße, Krems

Veruit de mooiste manier om de Wachau te verkennen is een wandeling over de Welterbesteig, een panoramische hoogteweg die alle dertien gemeenten van de regio met elkaar verbindt. Wij willen bij het begin beginnen en het eerste gedeelte (drie etappes) tussen Krems en Spitz afleggen. Ons grootste dilemma: in hoeverre laten we ons van het pad afbrengen? Er valt onderweg zo veel te genieten, dat on-haastig wandelen en je laten afleiden welhaast een must zijn.

Dat begint al voor de start. Eerst moet Krems worden verkend, in de middeleeuwen een van de belangrijkste handelssteden langs de Donau. De stadspoort Steiner Tor uit 1480, geflankeerd door twee ronde torens met spitse koepel, geldt nu als hét herkenningsteken.

De binnenstad van Krems voert je terug in de tijd, dankzij bijzonder goed onderhouden en gerestaureerde huizen uit de middeleeuwen, een raadhuis uit de 16e eeuw en de Gozzoburcht uit de eerste helft van de 13e eeuw, die je gratis mag bezichtigen. Mis daarbij de prachtige, met fresco’s beschilderde zaal op de tweede verdieping niet.

Doorkijkje in Krems

Bij de Gozzoburcht begint etappe 1 van de Welterbesteig, van Krems naar Dürnstein. Zonder pauzes loop je de 12,5 kilometer lange route door stad en wijnbergen in circa vierenhalf uur. Maar dan moet je na de eerste klim omhoog bijvoorbeeld niet willen binnenlopen in de Piaristenkerk, waarvan het interieur tijdens de barok uitbundig is gedecoreerd, of op het plein voor de kerk een tijd willen genieten van het fraaie uitzicht over de daken van Krems. Ook als je via de universiteitscampus in het oude stadsdeel Stein met z’n eveneens goed bewaarde historische kern aankomt, is het erg aantrekkelijk om hier langere tijd in rond te dwalen.

In de Steiner Kellergasse, waar voormalige wijnkelders tot woonhuizen zijn omgebouwd, nodigen verschillende Heurigen (wijnlokalen) je uit om er iets drinken. Of je kunt door het Rebentor halverwege naar de Frauenbergkirche lopen en daar picknicken met een fantastisch uitzicht over Krems, de omliggende wijnbergen en de door de vallei slingerende Donau.

Wandelen door en langs de wijngaarden met zicht op de Donau

Door de wijnbergen

Vlak na Stein markeert de Pfaffenberg het formele begin van de Wachauer wijnbergen. Vanaf hier lopen we over oude paden door terrasvormige wijngaarden met namen als Steinertal, Höhereck en Kellerberg.

Kellerschlößerl Domäne Wachau

De bovenste terrassen worden niet meer bebouwd. Daar voelen zich nu orchideeën, vedergras en bidsprinkhanen thuis. Vanaf de Kellerberg kijken we neer op het barokke Kellerschlößerl – een voormalig lustslot van de abdij Dürnstein. Inmiddels is het eigendom van de Domäne Wachau, een collectief van wijnboeren dat een groot deel van de wijngaarden in de Wachau bezit. In de moderne vinotheek naast het slot kun je hun wijnen proeven en kopen. Met dit wenkend perspectief leggen we het laatste deel van de etappe door een grillig rots- en boslandschap af. In de verte zien we de beroemde blauwe toren van de abdij van Dürnstein al liggen en via het zogeheten Kremser Tor lopen we het pittoreske stadje met z’n smalle straatjes binnen.

Oude station van Dürnstein

Niets houdt ons tegen om hier een dag te vertoeven en een bezoek te brengen aan saffraanboer en botanicus Bernard Kaar. Hij werkte na zijn studie als ecoloog in Azië, waar hij het idee opvatte om in Oostenrijk saffraan te verbouwen. Hij werd in dat voornemen gesterkt door een legende over een kruisridder die in 1187 op terugreis langs de Donau het kostbaarste product uit het Morgenland zou hebben meegebracht: saffraankrokussen. Dat zou tot een bloeiende saffraanbouw in Neder-Oostenrijk hebben geleid. Kaar: ‘Toen ik dit verhaal hoorde, op een dag in mei 2004, besloot ik saffraanboer te worden.’

Maar met wie hij ook sprak, niemand geloofde dat er ooit Oostenrijkse saffraan had bestaan. ‘Saffraan in een wijnbouwgebied? Volstrekt onmogelijk. Nooit gebeurd.’

Safraancrosussen

Inmiddels was Kaar een man met een missie. Zijn intuïtie bracht hem naar de bibliotheek van klooster Melk, waar hij na lang zoeken een lesboek uit 1797 vond over Oostenrijkse saf­fraanbouw, geschreven door een monnik. ‘Het heeft daar letterlijk tweehonderd jaar ongelezen gestaan. Dat ik het nu herontdekte, kon geen toeval zijn. In de zomer van 2009 hebben mijn vrouw en ik onze banen opgezegd en van mijn hobby ons beroep gemaakt.’

De rest is geschiedenis. Stukje bij beetje pachtte of kocht Kaar oude wijnterrassen. Op deze voedingsarme, droge hellingen blijken saffraankrokussen prima te gedijen. Inmiddels is duidelijk dat er in de eerste helft van de 19e eeuw in Neder-Oostenrijk echt tonnen saffraan werden verbouwd. De draadjes – Crocus Austriacus geheten – werden vooral gebruikt als kleurstof voor de textielindustrie.

Dat de boeren later overstapten op wijnbouw, komt waarschijnlijk door concurrentie van goedkope import uit Frankrijk en Spanje. Hoewel er wereldwijd maar één soort saffraankrokus bestaat, kan Kaar met passie vertellen over hoe bodem, klimaat en bouwwijze de kwaliteit beïnvloeden. Zijn biologische saffraan is Demeter-gecertificeerd. Hij verkoopt de draadjes niet als kruid, maar verwerkt ze in exclusieve producten als likeur, bier, jam of zout. Die verkoopt hij online of in zijn Safranmanufaktur, gevestigd in het voormalige station van Dürnstein. De cruiseschepen die over de Donau varen, leveren tegenwoordig een gestage stroom toeristen bij hem af, op zoek naar een ander souvenir dan de geijkte wijn.

Fesslhütte vlak voor Dürnstein vanaf Krems

Naar de burcht

Ruine Dürnstein

De belangrijkste attractie van Dürnstein is de 207 meter boven het dorp liggende ruïne. Volgens de overlevering werd de Engelse koning Richard Leeuwenhart hier op zijn terugreis van de Derde Kruistocht in 1193 gevangengezet door hertog Leopold V van Oostenrijk, om pas een jaar later na betaling van een flink losgeld te worden vrijgelaten. De burcht werd in 1645 opgeblazen door de Zweden, maar de resten zijn nog steeds indrukwekkend.

Het is druk op het oude ezelspad dat ons omhoog voert. Iedereen wil genieten van het weidse uitzicht vanaf de ruïne. Om ons heen worden druk foto’s en selfies gemaakt. Daarna maken de meeste wandelaars rechtsomkeer.

Wij lopen verder, want dit is pas het begin van de zes uur durende tweede etappe van de Welterbesteig: van Dürnstein naar Weißenkirchen. Vanaf hier lopen we een flink stuk door een eiken- en dennenbos. We passeren onder meer een oude sterrenwacht en maken een kleine omweg naar de Dürnsteiner Kanzel, waar het bos wijkt voor opnieuw een spectaculair vergezicht. Dat de bosweg lang en soms wat eentonig is, is meteen vergeten als we het gehucht Weiler Schildhütten bereiken.

Hier staat het wijnbedrijf van de familie Pomassl (tevens stempelstation). Hun heurigen (wijnlokaal), slechts één maand per jaar geopend, blijkt een ideale pleisterplaats. Tussen bos en bergen strijken we neer op een levendig terras, drinken Heurigen (ook de benaming van jonge wijn) en eten een Brettljause: kaas, vleeswaren en garnituur geserveerd op een houten plank, met daarbij Wachauer Laberln – een knapperig, regionaal broodje. Daarna lopen we op vleugels door bos en later wijngaarden naar Weißenkirchen, een belangrijk wijnbouwcentrum in de regio.

Uitzicht over de Wachau richting Weissenkirchen

Langs de kerk

De derde etappe van de Welterbesteig loopt van Weißenkirchen naar Spitz, een schilderachtig plaatsje met veel gotische gebouwen. Dit keer besluiten we niet te wandelen. Een panoramische boottocht over de Donau brengt ons in veertig minuten tijd naar Spitz. Hier bezoeken we eerst het Scheepvaartmuseum, gevestigd in een fraai barokslot. De boeiende geschiedenis van de scheepvaart op de Donau wordt met veel originele objecten tot leven gebracht. Bijzonder is ook de collectie gedetailleerde schaalmodellen van historische schepen en fregatten, gemaakt door de inmiddels 95-jarige, veelvuldig bekroonde modelbouwer Kurt Schäfer.

Kerk St Michael vanaf het water

Vanaf Spitz fietsen we langs de Donau terug naar Weißenkirchen. Daar doe je officieel nog geen uur over, maar onderweg is er weer de nodige afleiding. Zoals de imposante Romaanse vestingkerk St. Michael in het gelijknamige gehucht. Het is de oudste kerk van de Wachau, gebouwd op deels kunstmatig aangelegde terrassen langs de Donau-oever. De markante westelijke weertoren werd begin 16e eeuw gebouwd om de oprukkende Turken te weerstaan. Kerk en kerkhof zijn omgeven door een goed bewaarde verdedigingsmuur. Bijzonder is ook het knekelhuis uit 1395, met daarin een uit schedels opgebouwd altaar als symbool van vergankelijkheid.

Brander Markus Wieser

Van de doden naar de levenden. In Wösendorf willen we vruchtenbrandewijn proeven bij de grootste en beroemdste destillateur uit de Wachau. Deze Markus Wieser blijkt zelf achter de toonbank van zijn kleine proeflokaal te staan. Hij vertelt dat iedereen drinkbare alcohol kan leren maken, maar dat het hem tien jaar heeft gekost om de finesses van het branden in de vingers te krijgen. Beroemd is zijn Marillenbrand (brand van abrikozen dus) maar hij weet van elke vrucht iets lekkers te maken. Inmiddels maakt hij bovendien whisky, die hij met een knipoog naar zijn naam Wiesky noemt. Terwijl we verschillende jaargangen marillenbrand proeven, waarschuwt de meesterbrander ons: draai of schud een vruchtenbrand nooit rond in het glas! ‘Het aroma van de alcohol komt dan verscherpt uit het glas en dekt de geurstoffen van de vruchten af.’ Wil je die geur juist versterken, dan adviseert hij voor het inschenken een druppeltje water in je glas te doen.

Aan het einde van de dag, op een terras in Weißenkirchen, overpeinzen we hoe veel er nog valt te ontdekken en te leren in Wachau. Van de 180 kilometer van de Welterbesteig hebben we pas een fractie gelopen; de geweldige restaurants en wijnlokalen smaken naar meer. De Wachau mag ons, met haar bijna mediterrane levensgevoel, vaker verleiden.

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.