Smakelijk Stiermarken

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Schloss Kapfenstein © Winkler-Hermaden

Zo’n dertig oudere parochianen verlaten de kleine St. Annakerk in de wijnbergen halverwege de vulkaanrots waarop slot Kapfenstein staat. Even overstemmen hun gemoedelijke gesprekken de zondagse rust, totdat de laatsten met een busje worden opgehaald om naar het verderop gelegen dorpje Kapfenstein te worden gebracht. Langs glooiende wijnbergen, geflankeerd door bloeiende rozen, lopen we naar het wijngoed Winkler-Hermaden. Georg Winkler-Hermaden (1953) – rubber laarzen, oude ribbroek, verward haar – verontschuldigt zich voor zijn verschijning. Hij en zijn vrouw Margot zijn gisteravond teruggekomen van een korte trip naar Italië, waar ze collega-wijnboeren hebben bezocht. En dus wilde hij vanochtend vroeg meteen zijn wijnbergen inspecteren.

Georg Winkler-Hermaden met (klein)dochter

Het echtpaar woont in de voormalige bestuurderswoning van slot Kapfenstein, een 11e-eeuwse burcht die sinds 1918 in familiehanden is. Hoe dat zo kwam, is een nogal romantisch verhaal. ‘Mijn grootmoeder was huishoudster bij de vorige eigenaar, een oudere heer uit Berlijn. Uit haar dagboeken weten we dat hij met zijn hele familie ruzie had. Ook mijn oma kon niks goed doen. Maar toen hij stierf, heeft hij het kasteel per testament aan haar vermaakt. Mijn grootvader, Arthur Winkler von Hermaden was universiteitsprofessor in Graz en een vrij bekende geoloog. Hij kwam op een goede dag in Kapfenstein voorbij, ontmoette mijn oma en is niet meer weggegaan.’

Olivin

Kasteel Kapfenstein ligt in Vulkaanland in het zuidoosten van Stiermarken, waar de glooiende heuvels gevormd zijn door resten van vulkanen. De (groot)ouders van Georg Winkler-Hermaden bedreven een beetje akkerbouw; zijn ouders openden bovendien een klein hotel annex restaurant in het slot. Wijn verbouwden ze praktisch alleen voor eigen gebruik; druifluis had midden 19^e eeuw de wijnbouw in de regio de das omgedaan.

Georg Winkler-Hermaden (het ‘von’ – een erfenis van zijn in de adel stand verheven overgrootvader, laat hij weg uit zijn naam) nam de boerderij in 1977 van zijn ouders over. Hij begon de oude wijnbergen weer te beplanten, nota bene met deels rode druiven. ‘Nee, Oostenrijk was niet erg bekend voor zijn rode wijn’, erkent hij. ‘Het was jeugdige overmoed.’ Overmoed die achteraf visionair bleek. Zijn rode Olivin (genoemd naar een vulkanisch mineraal) is veelbekroond. Daarnaast verbouwt hij op totaal veertig hectaren onder meer ook blauer zweigelt, sauvignon blanc en traminer.

Wijnkelder Winkler-Hermaden

Hij is één van de grote en succesvolle wijnboeren van Oostenrijk, maar geen man om op zijn lauweren te rusten. Toen zijn ouders in de jaren negentig ook het beheer van slot Kapfenstein aan hem overdroegen, besloot hij het kasteel, dat door de Russen in de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog volledig was gestript, zo authentiek mogelijk te herstellen. Het eenvoudige hotel werd een boetieklocatie, met vijftien ruime kamers waarin oude meubels en modern comfort harmonieus samengaan. In totaal werken er tien familieleden in het bedrijf. Zo zijn de drie zonen van Georg en Martine betrokken bij de wijnbouw en leidt dochter Katharine met man Johannes het hotel. De idyllische, door kasteelmuren ingesloten gastentuin is een ware bloemenoase. In het restaurant, waar je vanaf het terras bij mooi weer uitzicht hebt tot in Slovenië, zwaait broer Martin de scepter. Hij kookt alleen met de beste, biologische producten uit de omgeving. Zoals het Krainer Steenschaap – een bijna uitgestorven ras. Georg – die immers niet kan stilzitten – fokt de schapen zelf. Met zijn wijnen en schapen werd hij zo één van de wegbereiders voor de culinaire opleving van de regio. Kapfenstein 105 in Kapfenstein, winkler-hermaden.at

Oostenrijkse balsamico

Mensen zoals Georg Winkler-Hermaden kom je vaker tegen in dit deel van Stiermarken. Mensen die zich sterk verbonden voelen met het gebied waar ze zijn geboren en die zich realiseren dat ze het heft in eigen handen moeten nemen als ze verval willen tegengaan en toeristen willen trekken.

Riegersburg

We reizen van Kapfenstein naar Riegersburg – opnieuw een kleine gemeente gedomineerd door een imposante burcht. Hier bezoeken we Manifaktur Gölles, te midden van uitgestrekte boomgaarden met onder meer appel-, peren-, pruimen- en vlierbloesembomen. Aloïs Gölles (1960) stapte begin jaren tachtig in het fruitteeltbedrijf van zijn ouders en stookte daarnaast, zoals vrijwel elke boer in Oostenrijk, zijn eigen ‘schnaps’. Tijdens een stage in Italië leerde hij balsamicoazijn kennen en in 1984 besloot hij een eigen balsamico te ontwikkelen op basis van appels in plaats van druiven. Toen de eerste vaten na acht jaar rijpen op de markt kwamen, was de Oostenrijkse balsamico een instant succes. Inmiddels produceert Gölles exclusieve azijnen en vruchtenbranden van alle soorten fruit en noten, pure producten zonder chemische toevoegingen die inmiddels tot ver over de landsgrenzen bekend zijn.

Azijnproducent Gölles

De Manifaktur zelf is een toeristische trekpleister geworden, waar je terecht kunt voor een rondleiding met proeverij of gewoon direct ‘ab Hof’ kunt kopen. De belangstelling is zo groot dat vorig jaar een nieuwe verkoopruimte met bistro, tuin en showroom is gebouwd. Om het toerisme een verdere impuls te geven, liet Gölles bovendien Genusshotel Riegersburg bouwen, waar je vanuit elke kamer een schitterend uitzicht op de Riegersburg hebt. Het wellnesshotel is smaakvol aangelegd op terrassen in de wijnbergen, met gebruik van natuurlijke materialen en in volstrekte harmonie met de omgeving. Ook dat lijkt de trend in deze streek. Al worden lokale ondernemers grote spelers, ze blijven zich sterk verbonden voelen met hun wortels, investeren in hun streek en gaan daarbij voor kwaliteit en behoud van schoonheid– en dat mag best iets kosten. Stang 52 in Riegersburg, goelles.at

Zotte chocolade

Josef Zotter

Dat geldt ook voor Riegersburger Josef Zotter (1961), wiens bio- en fair trade-chocolade in honderden smaken en met vrolijke designverpakkingen de wereld heeft veroverd. In Riegersburg, waar hij in de schuur van het ouderlijk huis zijn eerste producten maakte, staat nu zijn chocolademanifaktur. Een verwen-uitstapje voor jong en oud, waar je alles leert over het maken van chocolade, het verschil tussen cacaobonen kunt proeven en chocolade in allerlei smaken en kleuren kunt proeven tot je misselijk wordt. Omdat de Manifaktur (waar 160 mensen werken) dagelijks duizenden bezoekers trekt, profiteren ook hotels en restaurants in de regio volop. Bergl 56 in Riegersburg, zotter.at

Oliemolen Fandler

Veertig kilometer verderop, midden in het natuurpark Pöllauer Tal in Oost-Stiermarken, zit nog zo’n grote ‘grote jongen’ – al ligt de leiding van oliemolen Fandler tegenwoordig bij een vrouw. In 2006 nam Julia Fandler de leiding van het in 1926 door haar overgrootvader opgerichte familiebedrijf op zich en bouwde het verder uit. Zo liet ze een moderne show- en verkoopruimte bouwen, waar bezoekers kunnen proeven van de meer dan dertig soorten olie die Fandler produceert op traditionele persen. Uiteraard de beroemde pompoenpittenolie uit de streek, maar bijvoorbeeld ook maanzaad-, lijnzaad-, druivenpit- en diverse notenolies. Allemaal ongefilterd en zonder toevoegingen, elk lepeltje een pure smaaksensatie. Julia Fandler koopt de grondstoffen voor haar olie zo veel mogelijk bij boeren uit de omgeving. Als we naar buiten lopen, loopt een oudere vrouw met een plastic zak vol walnoten richting ingang. Omdat iedereen in de streek wel een walnotenboom in de tuin heeft, mogen buurtbewoners walnoten inruilen tegen olie. Nog zo’n sympathieke manier om als ondernemer betrokken te zijn. Prätis 1 in Pöllau, fandler.at

Edelweiss en Hirschbirne

Bijentuin Edelsbach & Manfred Frühwirth

Terwijl ondernemers als Gölles, Zotter en Fandler werk creëren en toeristen trekken, zijn er ook tal van privéinitiatieven om de regio aantrekkelijker te maken. Zo maakten we op de route van Riegersburg naar Pöllau een tussenstop bij Bienengarten Edelsbach. Eigenaar Manfred Frühwirth is eigenlijk timmerman, maar aangestoken door de culinaire opleving van de regio besloot hij het bijenhouden (een hobby van zijn vader) uit te bouwen. Hij heeft nu naar eigen schatting ongeveer 18 miljoen bijen, voor wie hij een tuin met circa 10.000 verschillende planten aanlegde. Die tuin, zijn Carnica honingbijen (bekend om hun vreedzame karakter) en zijn winkel in de vorm van een buitenmaatse bijenkorf trekken de nodige bezoekers naar Edelsbach. Specialiteit van het huis is de Vulkanhonig Cuvée, die één keer per jaar wordt geslingerd en dus smaakt naar bloesems uit alle seizoenen.  Edelsbach 100 in Edelsbach, bienengarten.at

Kruidentuin van de familie Käfer

In het natuurpark Pöllauer Tal bezochten we de gratis voor publiek toegankelijke kruiden- en alpenbloementuin van de familie Käfer. Vol trots leidt mevrouw Käfer, een vriendelijke oude dame, ons rond door haar paradijs van zeshonderd vierkante meter met fantastisch uitzicht over het dal. Als ze ons daarna op zelfgemaakte limonade trakteert, vertelt ze dat haar zoon Stefan in de nabije omgeving een ‘kruidenpad der zintuigen’ heeft aangelegd, een rondwandeling van drie kilometer met onderweg ‘lesstations’ voor kinderen, over bijvoorbeeld de geur of groeiwijze van planten.  Rabenwald 106 in Pöllau, alpenkräutergarten.at

De boerenwinkel in Pöllau

In het dorpje hoog gelegen dorpje Pöllauberg, rondom een fraaie pelgrimskerk gewijd aan Maria, heeft de gemeente tien thematuinen aangelegd die elk iets vertellen over het natuur- of cultuurlandschap. In één van die tuinen (Zimmer mit Aussicht) kijk je door een groot panoramavenster het dal in waar de Hirschbirnen bloeien. Deze oude lokale perensoort is inmiddels het belangrijkste merk van het Pöllauer Tal. Weer in het dal, in de boerenwinkel aan het marktplein van het charmante stadje Pöllau, koop je producten van de peer, zoals sap, jam en vruchtenbrand en zeker zeven soorten Hirschbirnschnaps van boeren uit de regio. Hauptplatz 2 in Pöllau, naturparkbauernladen.at

We laten ons opnieuw verleiden en rijden met een wagen vol fantastische azijn, olie, vruchtenbrand  en meer lekkers terug naar Nederland.

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.

Tip: Koop in de boerenwinkel in Pöllau een pak gedroogde Käferbonen en maak met deze Stiermarker specialiteit een heerlijke Käferbohnensalade.