Oases in Salzburg

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Gids Sandor Cheizoo

Mönchsberg: Weldadig wandelen

Op de mooie Mönchsberg lijkt de tijd stil te hebben gestaan en verandert het rumoer van de binnenstad in achtergrondgeruis. Het is de favoriete rustplek van gids Sandor Cheizoo. Deze Brabander kwam als kind al met zijn ouders naar Oostenrijk, werd er later skileraar en woont inmiddels in een dorpje vlakbij Salzburg. ’Zodra ik tussen rondleidingen door even de tijd heb, al is het maar een uurtje, ga ik de berg op. Als je de hele dag mensen om je heen hebt, is de rust hier weldadig.’ Via een trap aan het Toscaninihof naast het Festspielhaus klimmen we de ongeveer zestig meter omhoog. Langs stadsmuren en over smalle weggetjes en bospaden met oude bomen wandelen we Iangs statige villa’s en intieme hofjes, met telkens weer die prachtige panoramablik op de bergen en de torens en koepels van de barokke binnenstad. We eindigen bij het Museum der Moderne uit 2004, direct aan de steile afgrond van de Mönchsberg, met z’n stralende witmarmeren façade en markante glazen trappenhuis. Bezoek hier een tentoonstelling van eigentijdse kunst of laat bij een drankje op het terras nogmaals het spectaculaire uitzicht op je inwerken. Je hoeft immers niets meer: de Mönchsbergaufzug brengt je in een mum van tijd terug naar de Anton Neumayr-Platz in het dal. Natuurlijk: je had die lift ook omhoog kunnen nemen, maar niets heerlijker toch dan ontspanning na inspanning?

Mönchsberg 32, museumdermoderne.at

Augustiner Bräu: Gemoedelijke kloosterkroeg

Stockhammersaal © Augustinerbräu

Als je, eenmaal in het dal aangekomen, Iangs de oevers van de rivier de Salzach staduitwaarts loopt, bereik je al snel de Augustiner Braü van het klooster Mülln. Een bezoek aan deze mooiste en grootste kroeg van de stad is een geliefde vrijetijdsbesteding van de Salzburgers zelf. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de luidruchtige drukte van het overvolle Hofbraühaus in München is de sfeer hier gemoedelijk, een ongedwongen mix van lokale bevolking en toeristen. Via de hoofdingang aan de Augustinergasse lopen we door een lange gang met eetstalletjes naar achteren. Gids Sandor legt uit hoe het werkt. Je koopt eerst biermuntjes aan de kassa, pakt een kruik uit het rek, spoelt die om in de bron en gaat in de rij staan bij de gigantische houten vaten met daarin het Märzenbier. Als je aan de beurt bent, bestel je een halve liter of een Maß (een liter), die je betaalt met de muntjes. Tip van Sandor: neem de grote literkruik, maar bestel slechts een halve liter. In zo’n half gevulde kruik krijg je relatief meer bier en minder schuim: vandaar. Met de kruik loop je naar de zalen. Maar pas op: ga niet zo maar ergens zitten. Veel tafels zijn vast in handen van stamgasten. Op bordjes aan de muren staat precies wanneer ze gereserveerd zijn en door wie. In de grote biertuin gaat het er democratischer aan toe. Onder de kastanjebomen mag je overal gaan zitten waar een plek vrij is. Wil je iets eten, dan koop je dat zelf bij de eerder genoemde eetstalletjes. Die hebben een uitgebreid aanbod ’schmankerl’ (lekkere hapjes). Mijmerend achter je kruik, genietend van het geroezemoes om je heen, bedenk je dat zelfbediening zo z’n voordelen heeft. Net zo lang, of kort, over je bier doen als je wilt. Niet wachten op een kelner als je iets wilt eten, drinken of betalen. En ook geen kelners die je opjagen. Dat is pas echt relaxed.

Lindhofstraße 7, dagelijks geopend vanaf 15.00 uur, augustinerbier.at

Café Tomaselli: Boven de massa

Alter Markt – Links Café Tomaselli

Stel je voor: de zon schijnt, je zit onder een groen-wit gestreepte parasol op het balkon. Beneden op het plein gidsen met groepen, Fiaker (paardenkoetsen) met gezinnen en stelletjes, dralende toeristen en haastige Salzburgers… En jij bestelt nog een ’Einspanner’ (espresso met slagroom) en kiest een aardbeientaartje van het dienblad vol gebakjes dat een dame in keurig uniform voor je neus houdt…

Nergens in de oude binnenstad van Salzburg kom je zo tot rust als op het balkon van Tomaselli. Met z’n traditionele inrichting (houten lambrisering, kroonluchters, krantenleggers) is dit koffiehuis uit 1705 sowieso een must. Maar bij mooi weer is het zonde om binnen te zitten. Zorg dat je er ruim voor (of na) de drukke lunchtijd bent, neem de wenteltrap naar de eerste verdieping, loop door naar buiten en strijk neer aan een tafeltje aan de rand van het balkon. Hier geniet je in alle rust van het uitzicht op de oude markt met de krioelende mensenmassa, de vesting Hohensalzburg en de indrukwekkende fontein op de Rezidenzplatz.

Alter markt 9, tomaselli.at

Sebastiaanskerkhof: Ommuurd rustoord

Sebastiaanskerkhof

Als je vanuit het centrum via de Staatsbrücke de rivier de Salzach oversteekt, loop je de Linzer Gasse in. Vrijwel aan het einde van die oeroude straat, deel van de voetgangerszone, ligt het ommuurde Sebastiaans­kerkhof, het enige Campo Santo buiten Italië. Een arcadengang loopt langs alle muren. Daarin beelden, graftomben en gedenkplaten van en voor de adel, kooplieden en stadsbestuurders van weleer. Aarts­bisschop Wolf Dietrich von ­ Raitenau (in het geheim getrouwd en vader van vijftien kinderen) Iiet het kerkhof tussen 1595 en 1600 bouwen op de resten van een oud pestkerkhof uit de 15e eeuw. In het midden staat het mausoleum dat hij voor zichzelf liet bouwen: de Gabrielskapel, van binnen fraai versierd met kleurrijke mozaïektegels. Sandor (foto boven) weet waar de sleutel van het mausoleum ligt en mag ons het interieur laten zien. Zonder gids is het helaas niet toegankelijk. Wel te bekijken zijn het graf van Mozarts echtgenote Constanze, haar tweede echtgenoot Georg Nikolaus von Nissen en haar tante Ge­novefa von Weber, moeder van de componist Carl Maria von Weber. Mozarts vader Leopold ligt verderop in een familiegraf in de arcaden. Dat dit fraaie rustoord ondanks zijn centrale ligging niet is overlopen door toeristen, heeft te maken met het feit dat de strakke buitenmuren onopvallend zijn en de doorgang vanaf het kerkplein naar het kerkhof niet meteen in het oog springt.

Linzer Gasse 41, stadt-salzburg.at

Steingasse: Stille, smalle steeg

Steingasse

Loop terug naar het begin van de Linzer Gasse en sla bij het plein (Platzl) de middeleeuwse Steingasse in. Waarschijnlijk ben je een van de weinigen, want deze 600 meter lange, smalle straat aan de voet van de Kapuzinerberg is een vergeten stukje stad, een koele en charmante oase, zonder afleidende reclame. De huizen liggen hier zo dicht tegen de berg geplakt, dat het ruwe gesteente geregeld tussen twee gevels uitsteekt. In de middeleeuwen liep de belangrijkste toegangsweg naar de stad via de Steingasse en passeerden dagelijks zware zouttransporten vanuit Hallein het Steintor. Ambachtslieden als leerlooiers en pottenbakkers hadden er hun werkplaats. Hun imposante huizen staan er nog steeds. Die stonden toen pal aan de kade, want de Salzach was veel breder dan nu. Het beste tijdstip voor een wandeling door de stille steeg met enkele winkeltjes, bars en boekhandels is het einde van de ochtend, als de façades sfeervol worden verlicht door de zon. Vrijwel meteen aan het begin op nummer 9 wijst een gedenkplaat je op het geboortehuis van Joseph Mohr (1792-1848).  Hij schreef tweehonderd jaar geleden, in 1816, de tekst van ’s werelds meest geliefde kerstlied: ‘Stille nacht, heilige nacht’. De gedenktafel klopt overigens niet: in werkelijkheid woonde Mohr op nummer 31. In het huis op nummer 25 (het Geigenmacherhaus) bouwde Andreas Ferdinand Mayr Mozarts eerste viool.

Kapuzinerberg: Prachtig panorama

De Linzer Gasse is ook het startpunt voor een wandeling op de opgerepte Kapuzinerberg, waar ons volgens Sandor het mooiste panorama wacht. Via het Franziskustor (de poort met het opschrift ‘Zum Kapuzinerberg’) klimmen we steil omhoog. Deze oude pelgrimsweg, met deels in de rotsen uitgehouwen trappen, is letterlijk een weg van bezinning. We passeren elf kapelletjes met grote, kleurrijke beelden die het passieverhaal vertellen – eindigend met een groot beeld van Christus aan het kruis. Ze zijn tussen 1736 en 1744 gemaakt door kunstenaars uit Salzburg. Na een volgende poort (het Felixtor) en een bocht naar rechts bereiken we het kapucijner-klooster uit 1599. Pal onder dit klooster (even puzzelen hoe je precies moet lopen) ligt de Hettwer Bastei. Vanaf dit verdedigingswerk kijk je uit op het centrum van Salzburg met de pastelkleurige huizen langs de kade, de Dom, vesting Hohensalzburg en klooster Nonnberg met de rode, uivormige toren. En achter deze coulisse de Mönchberg en verderop de Unterberg. Sandor heeft niets te veel beloofd. Zittend op een bankje kom je hier na de steile klim weer op adem en tot rust.

Laat het spectaculaire uitzicht op je inwerken

Hellbrunner Allee: Fietsen naar het park

Hellbrunner Allee

We steken de Salzach weer over. In de wijk Nonntal ligt het startpunt van de Hellbrunner Allee, een 2,5 kilometer lange, kaarsrechte laan die naar slot Hellbrunn voert. Wandel of fiets door deze oase van frisse lucht en stilte langs eeuwenoude eiken, kastanjes, beuken en populieren. Geniet van de doorkijkjes naar statige herenhuizen en kleine paleizen. Aangekomen bij slot Hellbrunn kun je, net als veel Salzburgers doen, dwalen door of picknicken in het openbaar toegankelijke park.

Met de rust is het dan wel zo’n beetje gedaan. Bij de ingang is het een komen en gaan van bussen toeristen die een foto of selfie willen maken bij het muziekpaviljoen dat zo’n belangrijke rol speelt in de romantische scènes van The Sound of Music. Het stond eerst in de kleine tuin van het nabijgelegen slot Leopoldskron (waarvan de façade in de film is gebruikt als de achtergevel van de Von Trapp-villa), maar dat kon de toeloop van toeristen niet meer aan. Sandor vertelt dat een rondleiding zonder Sound of Music-highlights voor Amerikanen en Aziaten niet compleet is. ‘Dan krijg ik echt klachten. En dat terwijl de meeste Oostenrijkers zelf de film niet kennen, niet gezien hebben of vreselijk kitsch vinden.’

Schloss Hellbrunn – Wasserspiele

Verderop in het park is er nog een toeristische trekpleister: de Waterspelen, een 17e eeuws amusementspark met fonteinen, cascaden en beelden die op onverwachte momenten water spuiten. Ook is er een prachtig mechanisch marionettentheater dat een 16e eeuws stadje tot leven brengt. Aartsbisschop Markus Sittikus liet slot en pretpark tussen 1612 en 1619 bouwen om zichzelf en zijn gasten te vermaken. Wees gewaarschuwd als de gids vraagt wie er plaats wil nemen op één van de bankjes rondom de stenen eettafel. Op een teken van de bisschop kon een bediende een koude waterstraal door de gaten in de banken laten spuiten. Dat mechanisme is, net als alle attracties in het park, nog steeds volop in gebruik.

Schloss Hellbrunn, Fürstenweg 37, hellbrunn.at

Kijk hier voor meer tips & adressen tijdens een verblijf in Salzburg.

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.