Loden uit Stiermarken

Wanneer werd Steiner opgericht?

Dekens snijden

In 1888. Lina Seggl uit Ramsau had in het bedrijf van haar broer geleerd hoe je loden maakt. Ze besloot voor zichzelf te beginnen en vond een geschikte locatie in Mandling, een dorp in de regio Schladming-Dachstein (Stiermarken). Lisa’s neef Franz Steiner nam de leiding in 1910 over en veranderde de bedrijfsnaam in Steiner. Een slimme zet, want als bergbeklimmer en -gids was hij toen al een legende. Een jaar eerder had hij namelijk met zijn broer Irg als eerste de beroemd­beruchte Dachstein-Zuidwand beklommen: uiteraard in een loden broek uit eigen productie. ‘Omdat iedereen in het wereldje van bergbeklimmers elkaar kende, was dat een prima reclame’, aldus Herbert Steiner. Hij is het achterkleinkind van Franz en leidt het familiebedrijf sinds 2012 als vijfde generatie samen met zijn neef Johannes. Steiner is één van nog slechts twee loden-producenten in Oostenrijk. ‘We zijn bovendien familie van elkaar. De Lodenwalker in Ramsau wordt gerund door nazaten van de broer van wie Lisa Seggl het vak heeft geleerd.’

Wat is loden?

Wol

Een extreem robuuste stof van zuiver scheerwol. Om loden te produceren wordt wol gesponnen, gewoven, gewassen (zodat ze krimpt) en gewalkt (aangestampt) tot de draden vervilten. Bij de zwaarste kwaliteit – Schladminger Loden – blijft van een lap stof van 70 x 2,50 meter na het walken nog maar 30 x 1,40 meter over. Schladminger Loden wordt bij Steiner trouwens nog steeds vervilt door er met een mechanische hamer op te slaan. Deze Hammerwalke, vrijwel vanaf de oprichting in gebruik, functioneert nog prima. Alle andere (minder compacte) loden wordt tegenwoordig in walkmachines (een soort wasmachines) gekneed.
Al met al vergt de productie van loden veertig arbeidsstappen. Denk ook aan het verven van wol en stof, afscheren van vezels, borstelen om stof soepeler te maken, stomen, persen en het corrigeren van fouten in het weefpatroon (zoals dubbele om juist missende draden). Het is nog echt ambachtelijk werk. Neem de weefdoeken. Die worden soms van ongeverfde witte wol gemaakt en later in één kleur geverfd. Complexer wordt het bij stoffen met een patroon als een ruit. Dan wordt het garen geverfd en daarna volgens een bepaalde formule geweven. Herman Steiner: ‘Die formule, bijvoorbeeld tien gele, vijftig rode enzovoorts, moet je handmatig instellen. Een heel karwei als je bedenkt dat tachtig procent van de loden stoffen 3000 tot 3500 draden in de breedte hebben.’

Waarom verschillende soorten wol?

Magazijn

Steiner gebruikt reine scheerwol van merinoschapen, kasjmiergeiten, lama’s, alpaca’s en konijnen. Niet elke wol is namelijk voor elk doel geschikt. ‘Zo worden dekens altijd gemaakt van een mengsel van vijftig procent merino en vijftig procent alpaca, want alpaca kun je heel goed verven in allerlei frisse, knallende kleuren. In kleding – waar sowieso grijstinten domineren – gebruiken we juist vrijwel geen alpaca omdat het relatief grof is.’ De zachtste wol is kasjmier: het donshaar van de kasjmiergeit. Gezien de opbrengst (maximaal tweehonderd gram per geit per jaar) hangt er een prijskaartje aan. Voor merino- en alpacawol betaalt Steiner zo’n 13 à 14 euro de kilo; voor kasjmier rond de 120 euro.

Wie verwerken het?

Kussens

De meubelindustrie en bedrijven gespecialiseerd in project- of interieur­inrichting gebruiken het meest robuuste loden graag als bekledingsmateriaal. De minder compacte kledingstoffen (erg gewild in klederdracht) gaan naar kleermakers en confectiebedrijven. Designhuizen als Versace, Lagerfeld en Victoria Beckham zijn klant bij Steiner. Als na het eerste contact op stofbeurzen, overleg over stofkwaliteit en- patroon, het maken van monsters en de definitieve bestelling uiteindelijk een Steiner-stof de catwalk haalt, maakt dat uiteraard trots. Bedrijfseconomisch gezien blijken designers niettemin best lastige klanten. Herbert Steiner: ‘Als loden in de mode is, bestellen ze soms wel 20.000 meter. Daarna hoor je vaak jaren niets tot het weer in de mode is. Ze zijn dus wel trouw, maar ze zijn er niet altijd.’

Om minder afhankelijk te zijn van externe partijen, maakt Steiner steeds meer eindproducten zelf. Onder de merknaam Steiner1888 brengt het textielbedrijf naast dekens en kussens inmiddels een eigen kledinglijn op de markt – en laat met eigentijdse ontwerpen zien dat het traditionele loden ook in de 21ste eeuw nog helemaal op z’n plek is.

Waar beleef je het?

Wollwelt in Mandling

Steiner biedt in Mandling multimediale rondleidingen aan door wat ze de Wollwelt noemen. Je ziet onder meer een 3D-film met uitleg over (de geschiedenis) van het bedrijf en de eigenschappen van loden, komt langs tactiele stations (waar je bijvoorbeeld soorten wol en loden kunt voelen) en in de fabriek krijg je direct bij de machines uitleg over het productieproces. Na afloop kun je door de Wollwelt-shop struinen of iets nuttigen in het café. De collectie Steiner1888 is behalve in Mandling ook te koop in de Steiner-winkel in Schladming en in diverse interieur- en modezaken.

Mandling 90 in Mandling, steiner1888.com