Natuurpark Kaunergrat

Wandelwalhalla

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Naturparkhaus Kaunergrat

Tussen Pitztal en Kaunertal in Tirol ligt de imposante Kaunergrat. De bergkam is naamgever en ‘ruggengraat’ van het Natuurpark Kaunergrat, dat zich uitstrekt van de uiterwaarden van de rivier Inn op 750 meter tot aan de Ötztaler Alpen.

De poort tot het natuurpark is het 2007 geopende bezoekerscentrum op het snijpunt van Kaunertal, Pitztal en Inntal, waar de multimediale tentoonstelling 3000 m. Vertikal laat zien wat het natuurpark allemaal te bieden heeft. Zoals 84 drieduizenders en 47 almen en ruim 700 vlindersoorten. Of de veengebieden van het Piller Moor, waar 150 verschillende soorten bloeiende planten en mossen groeien: een groot deel beschermd en/of met uitsterven bedreigd.

Neubergalm

Voor afwisseling zorgen ook kristalheldere meertjes, watervallen, alpendenbossen, een ruige kloof en de gletsjers van het Ruhegebied Ötztaler Alpen, dat deels in dit natuurpark ligt. Wie in het hooggebergte op het goede tijdstip onderweg is, kan zelfs een roedel alpensteenbokken tegenkomen. De ruige hellingen van de Kaunergrat herbergen namelijk de grootste kolonie van de Oostelijke Alpen.

Meer informatie over natuurpark Kaunergrat, zoals wandelroutes, evenementen en activiteiten: kaunergrat.at

In het Naturparkhaus kun je regionale specialiteiten kopen of proeven in het café-restaurant Gachenblick (met panoramaterras). Aan de overkant van de straat biedt het barrièrevrije uitzichtplatform Gacher Blick een weids panorama op de omliggende bergwereld en het Oberinntal. Gachenblick 100 in Fließ, gachenblick.at

Met de boeren

Natuurpark Kaunergrat kan bogen op het hoogste percentage onaangetaste natuur in Tirol. Toch is het cultuurlandschap, ontstaan door eeuwenlange almlandbouw, er minstens zo belangrijk, zegt natuurparkbeheerder Ernst Partl. Hij legt uit dat vrijwel alle almen in het Pitz- en Kaunertal eigendom zijn van zogeheten Agrargemeinschaften, coöperaties van kleine boeren die de almen onderhouden en een herder in dienst hebben die ’s zomers bij het vee op de weides blijft.

Toen een kwarteeuw geleden steeds meer boeren hun bedrijf staakten, dreigden de almen te overwoekeren of als bouwgrond te worden verkocht. Een deel van de overgebleven boeren richtte daarom in 1998 de Vereniging Natuurpark op: alleen een beschermde status kon er volgens hen voor zorgen dat het authentieke cultuur- en natuurlandschap voor volgende generaties zou worden behouden. Vervolgens duurde het nog jaren om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen, vertelt Partl. ‘De pioniers waren dan wel overtuigd dat dit de juiste weg was, andere boeren, en dat zijn er nog steeds veel in deze regio, waren huiverig. In eerste instantie roept het begrip “natuurpark” de vrees op dat er niets meer mag en kan. Sommige bedrijven moesten ook letterlijk een stuk alm aan de natuur prijsgeven omdat het in een beschermde zone kwam te liggen. Dan revitaliseerden we elders een stuk grond om hen te compenseren. Anderen moesten hun almen op een meer ecologische manier gaan onderhouden. Toch konden we uiteindelijk iedereen overhalen om vrijwillig voor het natuurpark te kiezen.’

Hoogteweg

Samen met Partl, die ook natuurgids is, stappen we in een taxi die ons naar de Mauchele Alm boven het dorpje St. Leonhard in het Pitztal brengt. Vanaf hier willen we een deel van de Kaunergrat Runde lopen: een hoogteweg die alle almen aan de bergkam met elkaar verbindt. Partl: ‘Vroeger waren er alleen wandelpaden vanuit het dal naar de individuele almen en weer terug naar beneden. Tussen de almen liepen hooguit jachtpaden. De aanleg van de hoogteweg heeft jaren geduurd omdat het landschap zo ruw en ontoegankelijk is en heel veel handmatig moest gebeuren.’

Het resultaat mag er zijn. Door de vele hoogtemeters en de smalle paadjes is de route weliswaar alleen geschikt voor tredvaste en ervaren bergwandelaars zonder hoogtevrees, maar het uitzicht onderweg over Pitztal en Kaunertal is overweldigend – te meer omdat je telkens weer klimt tot boven de boomgrens.

De Mauchele Alm zelf ligt op 1800 meter in de schaduw van dennen, lariksen en sparren. In de zomer is dit een geliefde ontmoetingsplek van mountainbikers en wandelaars.

Gezien het vroege tijdstip hadden we niet gedacht iemand tegen te komen, maar juist vandaag blijken de deelnemers aan de Goretex Transalpine Run – een van de zwaarste trailrun-events ter wereld – vanaf Imst tot Mandarfen dwars door het Pitztal te rennen. Als we over de deels stenige en modderige paden richting Neubergalm lopen, moeten we ons geregeld tegen de bergwand drukken omdat een groepje renners ons wil inhalen. ‘En dat terwijl je hier normaal geen mens tegenkomt’, aldus Partl. Ons deert het niet.

Des te meer genieten we van ons eigen slow tempo, met alle tijd om te genieten van de panorama’s en uitgebreid te pauzeren op een rotsblok te midden van het weidse goudgele veenlandschap onder de 2605 meter hoge Stallkogel. Het is bovendien best gezellig, want zowel bij de Neubergalm (waar we lunchen) en de Tiefentalalm (waar we aan het einde van de middag een biertje drinken) worden we door de organisatie van de Trail-Run met net zo veel applaus en vrolijk enthousiasme begroet als de renners die hier een pitstop maken. Een van de deelnemers roept in het voorbijgaan dat dit ‘het ergste’ is dat ze ooit in haar leven heeft gedaan. Wij leven met haar mee. Ook ons is de dag in de benen gaan zitten, maar we hebben nog genoeg puf om door het gemengde bos langs de Pfitschebach terug naar St. Leonhard in het dal te lopen.

Vlak voor het einde – bij een uitzichtplatform met fotopunt – worden we nog beloond met het zicht op de 40 meter hoge Pfitschebach-waterval die met volle kracht uit een gat in de rotsen spuit.

De Kaunergrat Runde langs de bergkam Kaunergrat voert van alm tot alm over grotendeels zwart gemarkeerde, hoog alpiene bergpaden. De circa 60 kilometer lange route kan in diverse (langere of kortere) varian­ten in zeven, vijf of drie dagen worden gelopen, waarbij je soms in eenvoudige berg­hutten en soms in het dal overnacht. Individuele etappes zijn als dagtocht mogelijk. Wil je daarbij de hoogtemeters vanuit het dal vermijden? Meerdere hutten zijn per taxi bereikbaar (privéauto’s niet toegestaan). Informeer ter plekke of en waarheen je met de taxi omhoog kunt. Meer informatie en routeplanning: maps.kauner­grat.at (zoekterm: Kaunergratrunde) of kaunertal.com

Rifflsee: Hoogste vlotvaart Europa

Net als enkele trailrunners logeren we achterin het Pitztal in het gehucht Stillebach, de enige plek in het dal met zicht op de Wildspitze (3774 meter): de op een na hoogste berg van Oostenrijk. Direct naast ons hotel (dat eveneens Stillebach heet) ligt een natuurvijver met Kneipp-pad. Daar achter stort een waterval over steile kliffen in de diepte. Deze Klockelefall wordt na invallen van de duisternis door veertien lampen verlicht en vanuit de eetzaal zitten we ’s avonds als het ware op de eerste rang bij dit bijna magische schouwspel.

De volgende ochtend bij het ontbijt schittert de waterval juist vrolijk in het zonnetje. De renners blijken alweer op pad. Wij doen het rustig aan en rijden naar het dalstation van de Rifflseebahn in Mandarfen. De gondellift brengt ons omhoog naar de Rifflsee, het hoogstgelegen karstmeer (2232 meter) van de Alpen. Het bergmeer zelf is een beschermd natuurmonument: de natuur rondom is skigebied en daarom geen onderdeel van het Natuurpark Kaunergrat. Toch is het hier prachtig. Het wateroppervlak is melkgroen en vrijwel rimpelloos. Aan een van de oevers graast een grote kudde paarden en wat schapen. In het noorden en het westen zien we de toppen van de Kaunergrat met de markante Seekogel en de Rostizkogel.

Vanaf het moderne, duurzaam gebouwde zelfbedieningsrestaurant Sunna Alm zijn meerdere niet al te inspannende wandelroutes uitgezet. Wij lopen in ongeveer een uur tijd het meer rond. Het pad is vrijwel overal bedekt met houten loopplanken tegen de modder. Nu is de grond kurkdroog en schijnt de zon uitbundig. Dat treft, want bij mooi weer kun je de Rifflsee per elektrisch aangedreven vlot verkennen. We lopen naar het 140 vierkante meter grote houten gevaarte, laten ons kaartje zien, nemen plaats op een bankje en verheugen ons samen met alle andere passagiers op Europa’s hoogste vlotvaart.

Als we na de afvaart ontspannen over het meer glijden en de kapitein allerlei wetenswaardigheden met ons deelt, spotten we op de oever telkens plukjes trailrunners: ook vandaag kruisen onze paden zich blijkbaar. Bij de aanlegsteiger zien we een jong koppel in zwemkleding het meer in springen. Waarschijnlijk gaat het om een mode-shoot, want zodra de man de fotograaf op de oever een teken geeft, rennen ze gillend het ijskoude gletsjerwater uit – dat zelfs hartje zomer eigenlijk veel te koud is om in te zwemmen. Zelf genieten we na de inspanning van gisteren volop van de ontspannen sfeer tijdens de circa drie kwartier durende rondvaart voordat we weer afdalen: dit keer te voet.

De vlotvaart wordt van medio juni tot begin oktober aangeboden. Tickets (al dan niet inclusief berg- en dalrit Rifflseebahn) zijn te koop bij de kassa van de Rifflseebahn of op het vlot zelf. pitztal.com

Biohotel Stillebach is een van de partnerbedrijven van Natuurpark Kaunergrat: hotels en producenten die voldoen aan specifieke eisen op het gebied van duurzaamheid en het gebruik van regionale producten. Het hotel met uitzicht op de Wildspitze heeft een mooie panoramasauna en is omgeven door een grote tuin met kinderspeelplaats en kruidentuin. Stillebach 83 in St. Leonhard im Pitztal, stillebach.at

Stuibenfall

De volgende dag willen we nog twee beschermde gebieden in het Natuurpark Kaunergrat verkennen. Als eerste staat een wandeling naar de Pitztaler Stuibenfall op het programma. Vanaf Gasthaus Schön in Jerzens, met naast de straat gratis parkeerplaatsen, volgen we een enigszins steil, aanvankelijk breed en later smal pad naar de waterval. De goed gemarkeerde rondwandelweg voert ons door een gemengd bos met Alpendennen, sparren en lariksen en later ook berkenbomen, tussen ruige rotspartijen met her en der lawinesporen. De naam ‘stuiben’ komt van stuiven en inderdaad: bij het uitzichtplatform aan de voet van de lawaaierige waterval, die trapsgewijs 160 meter omlaag stort, houden we het niet helemaal droog. Niet erg: verkwikt en afgekoeld lopen we vanaf het uitzichtpunt – tevens keerpunt op de route – terug naar Jerzens, waar we na een kleine twee uur ons uitgangspunt bereiken.

Tip: Bezoek na afloop de expositie over de Alpenden (Zirbe) in het gemeenschapshuis van Jerzens (dagelijks van 9-18 uur, gratis).  Jerzens 220, jerzens.tirol.gv.at

Arzler Pitzeklamm

We stappen in de auto en rijden door naar Arzl aan het begin van het Pitztal. Bij het gemeentehuis hier start een rondwandeling door het Natura 2000-gebied Arzler Pitzeklamm. Vanaf de rand van het dorp wandelen we al snel weer het bos in, dit keer een typisch ravijnbos met hoge luchtvochtigheid, gedomineerd door loofbomen als linde, esdoorn en zwarte es en tal van planten en grassen die gedijen op natte standplaatsen.

Via de Luis-Trenker-Steig dalen we af in de kloof, eerst over een breed bospad en later over een smalle, her en der met leuningen gezekerde trap. Beneden aangekomen volgen we dwars door de kloof de loop van de beek Pitze, tot deze in de rivier Inn stroomt. Na een stukje Inntal-fietsroute steken we de beek over om daarna weer snel het bos in te duiken. Vanaf nu gaat het (soms flink) omhoog, richting de gehuchten Niederwaldried en Wald.

Tussen de kloofwanden doemt in de verte de Benni-Raich-brug op, 94 meter boven de Pitztalklamm tussen Wald en Arzl. Naamgever van de voetgangers- en fietsbrug is de uit Arzl afkomstige alpine­skiër Benni Raich (1978), tweevoudig Olympisch kampioen en drievoudig wereldkampioen. Na nog enig klimwerk lopen we zelf over deze 138 meter lange hangbrug om aan de overzijde bij restaurant Bungy Stüberl (waar je inderdaad kunt bungeejumpen) een groot glas Apfelschorle te drinken.

Natuurpark Kaunergrat omvat het Pitztal, het Kaunertal en de gemeente Fließ. Vanaf het treinstation Landeck-Zams in het Kaunertal (waar ook internationale treinen stoppen) zijn er goede busverbindingen. Het dichtstbijzijnde vliegveld is Innsbruck. Routeplanner per auto: kaunergrat.at

Algemene informatie over de natuurpark-regio’s Pitztal en Kaunertal: pitztal.com;
kaunertal.com

Rijk van de steenbok

Steinbock © Tirol Werbung

Niet voor niets siert een Alpensteenbok het logo van Natuurpark Kaunergrat. In het midden van de vorige eeuw was het dier door de jacht met uitsterven bedreigd, ook omdat aan de hoorns en andere lichaamsdelen (vooral ‘maagstenen’) van steenbokken tot in de 19e eeuw medicinale krachten werden toegedicht. Een groep van nog geen honderd dieren in de Italiaanse Alpen (Gran Paradiso) bleef gespaard. Na strikte bescherming kon de soort zich vanuit deze populatie weer herstellen en in veel delen van de Alpen opnieuw worden uitgezet. In het Pitz- en Kaunertal gebeurde dat al vanaf 1953.

Tegenwoordig herbergt Natuurpark Kaunergrat met zo’n duizend dieren zelfs de grootste steenbokkolonie van de Oostelijke Alpen en lopen er in heel Tirol circa vijfduizend exemplaren rond. Er wordt gewerkt aan uitwisselingsprogramma’s met andere regio’s, om de genetische variatie te vergroten en zo de kwetsbaarheid voor ziektes te verkleinen. Daarbij is echter grote voorzichtigheid geboden, want in sommige delen van de Alpen is Gamsraüde uitgebroken, een door parasieten verspreide besmettelijke schurft waaraan gemzen en alpensteenbokken meestal overlijden.

Wie de steenbok van dichtbij wil bekijken, kan terecht in het Steinbockzentrum Tirol in St. Leonhard im Pitztal. Het informatiecentrum herbergt onder meer een interactieve expositie over de steenbok. Na het bekijken hiervan loop je via een brug halverwege de toren direct het leefgebied van voor de regio typische dieren in: Naast de steenbok ook bergmarmotten en moeflons. De dieren zijn niet in het wild gevangen, maar allemaal afkomstig uit dierentuinen. Door het omheinde wildpark van de steenbok loopt een leerpad, waarbij mens en dier niet door hekken zijn gescheiden. Het pad naar de voederplaats is bovendien barrièrevrij.