Made in Austria: Wiener Silber Manufactur

Design in Zilver

Tekst: Emely Nobis / Fotografie: Frits Roest

Vaas naar een ontwerp van Zaha Hadid

Wanneer werd het opgericht?

Georg Stradiot, Foto Richard Tanzer

Goud- en zilversmid Alexander Sturm opende de Weense werkplaats in 1882. Zijn klanten waren vooral ‘nieuwe rijken’ als ondernemers en intellectuelen. Sturm werd al gauw gepakt door het virus van het modernisme en ging samenwerken met kunstenaars van de Wiener Werkstätte zoals Josef Hoffmann, Koloman Moser en Oswald Haerdtl. Dankzij hun vaak spraakmakende ontwerpen wist de Wiener Silbermanufactur te overleven terwijl de ooit circa 170 andere Weense zilversmederijen vrijwel allemaal zijn verdwenen. Door slecht management ging de manufactuur in 2008 alsnog bijna failliet. De medewerkers klopten voor hulp aan bij ondernemer, projectontwikkelaar en mecenas Georg Stradiot, die het bedrijf uiteindelijk kocht, inclusief alle apparatuur, stansvormen én het archief met 11.000 werktekeningen. Stradiot richtte het bedrijf in 2009 als het ware een tweede keer op. Hij opende een winkel in hartje Wenen, breidde de klantenkring uit naar de internationale markt en ging opnieuw samenwerken met eigentijdse designers. Inmiddels gaat het weer goed en straalt het zilverbedrijf in oude glans.

Waarom wilde Stradiot helpen?

Werkplaats

Omdat de Wiener Silbermanufactur zo’n mooi, traditioneel en ambachtelijk Weens bedrijf is. Stradiot komt uit een (oorspronkelijk Belgisch) adellijk geslacht en heeft al meerdere vervallen kastelen zorgvuldig laten renoveren. ‘Zo is mijn liefde voor handwerk ontstaan.’ De belangrijkste reden voor de aankoop is echter zijn passie voor de beeldhouwkunst. ‘Ik ben met zilver opgegroeid en vind het een waanzinnig mooi materiaal. De driedimensionale voorwerpen die je ervan kunt maken, beschouw ik als beeldhouwwerken.’
Zo ontwierp de Oostenrijks objectkunstenaar Erwin Wurm in 2014 de suikerdoos Zuccheriera, een geadapteerde versie van z’n hoofdwerk Fat Car (een opgeblazen Porsche uit piepschuim en glasvezel). Stradiot is er trots op dat ‘zijn’ Zuccheriera nu in het Museum voor Toegepaste Kunst in Wenen staat. Zijn favoriete historische ontwerp is het Bestek Nummer 135 van architect Joseph Hoffmann uit 1902 (linksboven). ‘Ik typeer het nog steeds als een design uit 2050, zo avant-gardistisch is het. We verkopen het nog geregeld en mijn vrouw en ik gebruiken het thuis ook.’

Wie maken het zilverwerk?

Een vijftiental jonge mensen onder leiding van meester-zilversmid Antonio Umani. Toen Stradiot het bedrijf kocht, deed hij dat op voorwaarde dat de oude meesters pas met pensioen zouden gaan nadat ze hun kennis aan een nieuwe generatie hadden overgedragen. Umani verwierf als eerste ‘nieuwkomer’ de meestertitel en leidt nu zelf de andere werknemers op. Belangrijk voor het bedrijf is ook artdirector en kunsthistorica Barbara Kamler-Wild, onder meer verantwoordelijk voor de selectie van eigentijdse ontwerpers.

Wat maakt zilver lastig?

Het materiaal is gevoelig. In de werkplaats (inmiddels buiten Wenen) worden zilveren platen die uit de kluis komen gesneden, gewalst, verhit, in grove vorm gebracht, gehamerd, gefreesd, geslepen, gepolijst, gestempeld et cetera – allemaal met de hand. Antonio Umani wijst op zijn circa vijftig verschillende soorten hamers, die elk afhankelijk van de kracht en de hoek van de slag weer tal van effecten kunnen sorteren. ‘Het is een kwestie van ervaring, passie, gevoel en eindeloos proberen voordat je het beheerst.’
Het is moeilijk voorstelbaar dat bijvoorbeeld de vloeiende lijnen op de door architect Zaha Hadid ontworpen vazen Loa en Vesu (40×25 cm) al hamerend zijn ontstaan. Aan zo’n vaas sleutelt Umani dan ook zo’n 250 uur. Het werken met beroemde designers vindt de zilversmid best lastig. ‘Ze moeten eerst ontdekken wat zilver kan en wil, hoe het verwerkt kan worden en hoe je een ontwerp betaalbaar houdt. Er zijn soms heel wat gesprekken nodig om tot een werkbaar compromis te komen. Tegelijk is het natuurlijk de droom van iedere ambachtsman om zoiets moois met de hand te mogen maken.’
Helemaal niet lastig blijkt onderhoud van zilver. Bestek mag in de vaatwasser en de vrees voor zwarte aanslag is goeddeels ongegrond. Omdat zilver in zuivere vorm te zacht is om te bewerken, wordt het gemengd met metaaloxiden die inderdaad kunnen verkleuren, maar de Silbermanufactur gebruikt een hoge legering zilver (940 in plaats van 925 zoals in het bekende Sterling) dat vrijwel niet verkleurt. Laat je zilver vooral niet in de la liggen, adviseert Stradiot verder: ‘Alleen als je zilver nauwelijks gebruikt, ergert het zich zwart.’

Waar koop je het?

Onder meer in de Silberboutique in Wenen (Spiegelgasse 14). In vitrines van kwetsenhout staan in deze winkel de belangrijkste producten uitgestald als in een museum. Let op de vloer van basalttegels met daarop een klavertjevier – al vanaf de oprichting het bedrijfslogo. Het design zilverwerk is ook te koop in speciaalzaken, in sommige musea en via de site: wienersilbermanufactur.com

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.