Kartitsch in Oost-Tirol

Winterwandeldorp

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Winterwandelen in Kartitsch

Winterwandelen heeft een heel eigen charme. Zodra de eerste sneeuw het landschap wit kleurt en de omgevingsgeluiden dempt, ontstaat er een bijna meditatieve sfeer – nog versterkt door het ritmische knarsen van de sneeuw onder je schoenen. Lange tijd was winterwandelen de weinig spectaculaire clochard van de wintersport. Inmiddels is het juist trendy en na skiën zelfs de op één na belangrijkste activiteit van vakantiegangers in Tirol.

9 geprepareerde routes

Kartitsch

Dat heeft de achthonderd inwoners tellende gemeente Kartitsch (klemtoon op de tweede lettergreep) in Oost-Tirol goed begrepen. In 2018 was dit namelijk het eerste gecertificeerde winterwandeldorp van Oostenrijk, met negen goed geprepareerde routes van verschillende lengtes en moeilijkheidsgraad. Bergdorp Kartitsch stond een aantal jaren geleden voor de keuze: groots investeren in het moderniseren van de liften of het over een heel andere boeg gooien. ‘We zijn een relatief klein skigebied, dus daarin kunnen we ons nooit onderscheiden’, aldus burgemeester Josef Außenlechner. ‘Bovendien neemt het interesse in skiën sowieso af. De prijzen blijven stijgen en als het zo doorgaat, wordt het weer een sport voor de elite.’

Overzicht winterwandelroutes

Daarom werd winterwandelen als specialisme gekozen. ‘We zijn er wat topografie betreft als het ware voor voorbestemd. Het Gailtal is het hoogstgelegen dal van Oost-Tirol en Kartitsch ligt tussen de 1.356 en 1.535 meter. Zonder al te veel hoogtemeters af te leggen, heb je toch uitzicht op de Lienzer Dolomiten en de Karnische Alpen tot in Italië. Het is hier bovendien sneeuwzeker. We hebben weliswaar ook last van de klimaatverandering en kunnen daarom niet garanderen dat er altijd sneeuw op de paden ligt. Wat we wel kunnen waarmaken, is dat je overal rondom sneeuw op de bergtoppen en bomen ziet liggen. Het voordeel van winterwandelen is juist dat de sneeuwverhoudingen niet optimaal hoeven te zijn om toch van het besneeuwde landschap te kunnen genieten.’

Winterwandelen past volgens Außenlechner ook bij Kartitsch omdat de activiteit in het algemeen rustzoekers trekt: ‘Wij hebben geen grote hotels of uitbundige après-ski. Het is hier eerder rustig, ontspannen en gezellig.’

Hollywoodschommels

Hollywoodschommel

Hoewel Kartitsch als Bergsteigerdorf al veel wandelpaden had voor het zomertoerisme, bleken die lang niet allemaal geschikt als winterwandelweg. Vaak liggen ze te hoog en zijn ze te smal. De winterroutes moeten breed genoeg zijn voor de 2,5 meter brede pistenbully die het hele seizoen door vers gevallen sneeuw op de paden platdrukt, zodat deze met gewone hoge wandelschoenen begaanbaar zijn. Om de nieuwe routes aan te kunnen leggen zonder al te veel in het landschap in te grijpen, was overleg met en toestemming van maar liefst 120 (veelal private) grondeigenaren nodig. Ook moesten er allerlei voorzieningen komen, zoals beschutte, overdekte picknickplaatsen en rustbankjes: dat werden zogeheten ‘Hollywoodschommels’ met zittingen die opklappen zodra je opstaat – zodat de sneeuw er niet op kan blijven liggen.

Voor de bewegwijzering werd gekozen voor opvallende lila bordjes, duidelijk te onderscheiden van de bestaande gele bordjes voor de ‘gewone’ wandelpaden. Alle routes worden tijdens het seizoen geregeld nagelopen op obstakels of bijvoorbeeld manco’s in de bewegwijzering. Ook moeten ze na elke sneeuwval opnieuw worden geprepareerd. Het overkoepelende Oost-Tiroolse toerismeverband controleert daarbij geregeld onaangekondigd of aan alle kwaliteitseisen wordt voldaan. Je wordt kortom niet zomaar Oostenrijks eerste gecertificeerde winterwandeldorp, verzekert Außenlechner. ‘Het was echt een gigantisch karwei.’

Zwart-wit film

Pelgrimskerk Mariahilf

Er ligt een dik pak verse, nog bijna ongerepte sneeuw als we ’s middags onze wandelschoenen aantrekken en gewapend met stokken op pad gaan voor een eerste verkennende tocht. De Hollbrucker rondweg (5,1 kilometer, 230 meter klimmen) begint bij de parkeerplaats/busstation nabij de pelgrimskerk Mariahilf (1680) in de wijk Hollbruck. De lucht is strakblauw en de zon straalt, alsof ze wil bewijzen dat Kartitsch is gezegend met een van de hoogste aantallen zonuren in Oostenrijk. De lila wegwijzers volgend, komen we eerst langs een aantal imposante bergboerderijen en met hekken afgebakende weilanden en hebben we iets verderop zicht op de Karnische Alpen met de bergen Demut (2592 meter) en Hochgränten (2.560 m).

Als een zwart-wit-film

Later wandelen we een sparrenbos in, met tussendoor telkens vrije uitkijkjes naar het Pustertal en het Tiroolse Gailtal. De bomen aan weerszijden van ons pad lijken dankzij hun dikke sneeuwkleed op fantastische sculpturen. Op het pad zelf zien we sporen van dieren. Soms lopen we parallel aan een langlaufloipe, maar er is genoeg ruimte. De enkele keer dat een langlaufer ons pad kruist, zitten we elkaar niet in de weg. Vrijwel de hele route worden we begeleid door het gekwetter van vogels en het ruisen van een beek die langs een watermolen voert. Als de lucht betrekt (die nacht zal er weer een pak sneeuw vallen), verdwijnt alle kleur uit het landschap en lijkt het alsof we door een film in zwart-wit lopen: een onverwacht hoogtepunt van deze tocht. Na bijna drie uur frisse lucht inademen en relatief comfortabel wandelen over de goed aangestampte sneeuw zijn we terug bij het uitgangspunt.

Roze richtingwijzers

Net als de andere acht gecertificeerde winterroutes is de Hollbrucker rondweg zo aangelegd dat je maximaal een dagdeel onderweg bent en altijd weer uitkomt in een van de gehuchten van de strooigemeente Kartitsch. Zes van de negen routes zijn rondwandelingen, die meestal beginnen bij een parkeerplaats of in het centrum van Kartitsch. Voor alle routes geldt dat er zowel nabij het begin- als eindpunt een bushalte is, zodat ze allemaal ook met het openbaar vervoer goed te doen zijn.

Altijd laagjes

Kapelletje

Kartitsch biedt gasten twee keer per week de mogelijkheid om een van de winterwandelwegen met een gids te lopen. Wij worden de volgende dag opgehaald door Jan Salcher, die ons zal begeleiden op de Innerlandweg (6,5 km, 200 meter klimmen). Hij geeft ons eerst wat tips voor een goede winterwandeluitrusting. Dat we in onze gewatteerde ski-jassen te veel gaan zweten en daardoor juist afkoelen, hebben we de vorige dag al gemerkt. Volgens Jan is het veel beter verschillende laagjes over elkaar heen te dragen en die actief aan- of uit te trekken, liefst nog voordat je het te koud of juist te warm krijgt. Voor hem werkt de combinatie wandelshirt, fleece en winddichte en goed ademende softshelljas het beste. Daarnaast zit er altijd een regenjack in z’n rugzak, want tegen aanhoudende regen beschermt een softshelljas onvoldoende.

Snowspikes voor meer grip op de sneeuw

Onze wandelschoenen krijgen z’n goedkeuring, maar hij heeft wel snowspikes meegenomen: een soort rubberen overschoenen met metalen spikes aan de onderkant die ervoor moeten zorgen dat we minder makkelijk uitglijden. Ze blijken meteen al bij het eerste klimmetje ideaal: we hebben veel meer grip op de sneeuw dan met alleen de wandelschoenen. Jan heeft trouwens ook altijd lange kabelbinders in z’n rugzak, voor als bij hem of een van z’n gasten een schoenzool loslaat… Het is ons al een keer overkomen tijdens een zomervakantie, dus die handige tip noteren we voor de toekomst!

Baardmos

Het is opnieuw een stralende dag en de Innerlandweg ligt bovendien aan de zonzijde van het dal, dus we smeren ons goed in en zetten zonnebrillen op. Vanaf de parkeerplaats in het gehucht Rauchenbach lopen we eerst relatief vlak door besneeuwde weiden en bossen. Later, na wat meer klimwerk, bereiken we een open plek . Beneden in het dal ligt Kartisch. In de verte kijken we uit op de Karnische Höhenweg.

Dankzij gids Jan Salcher kijken we anders om ons heen

We constateren dat we dankzij onze gids meer zien dan als we alleen op pad waren gegaan. Jan wijst ons op de Große Kinigat, de hoogste berg in dit deel van de Karnische Alpen, met op de top (2.689 m) het Europese Vredeskruis met de tekst Nie wieder Krieg. Hij weet te vertellen dat de zes houten bijenkorven waar we aan voorbij lopen niet leeg zijn. Binnen overwinteren de bijen. Door hun vliegspieren te bewegen komt er lichaamswarmte vrij en lukt het ze om de temperatuur in de korf heel de winter lang constant op minimaal 10 à 12°C te houden. Daarbij vormt een deel van de bijen (telkens een wisselende groep, in een soort spiraalbeweging) een isolerende mantel rondom het volk.

Baardmos

Overal om ons heen zien we grijsgroene, naar beneden hangende baardmossen aan de schors en takken van de bomen. Jan legt uit dat het om een symbiose van algen en schimmels gaat. Ze blijken baardmos te worden genoemd omdat ze met hun vele vertakkingen inderdaad op volle baarden lijken. Dat je ze hier zo veel ziet, is een graadmeter voor de zuivere lucht op deze hoogte. Theoretisch zouden we er zelfs heilzame thee van kunnen zetten, want in baardmos zit een stof die als een natuurlijk antibioticum werkt.

Goed voor de balans

En na de wandeling een biertje

Gaandeweg krijgen we ook meer tips en informatie over sneeuwwandelen. Zo blijken onze spikes weliswaar heel prettig op oude sneeuw (met soms verraderlijk gladde sneeuwplaten onder de oppervlakte), maar kunnen we ze beter van onze schoenen halen als er verse sneeuw ligt. Dan vormen zich namelijk al gauw dikke klodders onder de spikes en voelt het alsof je op hakken door de sneeuw loopt: niet prettig.

In een aantal opzichten is sneeuwwandelen beter voor de conditie dan gewoon wandelen. Het is goed voor je gevoel van balans (je moet meer je best doen om het evenwicht te bewaren) en je verbrandt meer calorieën. Winterwandelen vergt, mede door de kou, relatief veel van je lichaam en uithoudingsvermogen. Vandaar dat de routes niet al te lang mogen zijn en dat het belangrijk is voldoende voedsel en drinken (liefst warme thee met wat suiker) mee te nemen om te voorkomen dat je door je energie heen raakt.

We nemen de tijd voor een uitgebreide thee- en snackpauze bij een verlaten graanschuur, in het zonnetje en uit de wind. Als we na een laatste afdaling na ongeveer drie uur weer bij ons uitgangspunt aankomen, zijn we heel wat wijzer geworden en hebben we de smaak te pakken. Winterwandelen voelt een beetje zoals de winters waren vóór de uitvinding van het skiën: zonder gedoe met liften, skipassen en het nieuwste en snelste materiaal lekker een blokje om en in alle eenvoud genieten van het imposante Oostenrijkse bergdecor.