Traditie & Gebruiken

De Sternsinger van Außervillgraten

Tekst: Emely Nobis

© Sternsinger Außervillgraten

Afscheid nemen van het oude jaar en het nieuwe jaar verwelkomen… met die missie zijn de Sternsinger van Außervillgraten elk jaar tussen Kerst en Driekoningen onderweg. Gedurende twee lange dagen (van 7 uur ’s ochtends tot 7 uur ’s avonds) trekken twee groepen van circa acht zangers van dorp tot dorp en van huis tot huis in de 750 inwoners tellende gemeente om Nieuwjaarsliederen te zingen. Ze zijn verkleed als de drie koningen Balthasar, Melchior en Caspar, als herder en als Sternträger – degene die de ster van Bethlehem draagt. Per groep worden op één dag vijftig tot zestig huizen en boerderijen bezocht. ‘Vroeger gebeurde dat te voet, wat door de lange afstanden en de grote hoogteverschillen tamelijk moeizaam was’, vertelt Romeo Mühlmann, voorzitter dan de zangvereniging Außervillgraten – die het hele gebeuren organiseert. ‘Tegenwoordig hebben we gelukkig een busje.’

Lief en leed delen

Sternsingen vindt in heel Oostenrijk plaats, maar waar de Sternsinger elders in het land kinderen zijn, die met hun gezang geld ophalen voor goede doelen, zijn het in Außervillgraten dus volwassen mannen. Zij zamelen weliswaar ook geld in, maar dat staat niet voorop. ‘Bij ons gaat het om de menselijke ontmoeting’, aldus Mühlmann. ‘Ook al is dit een kleine gemeente, uiteindelijk heb je toch relatief weinig onderling contact, zeker als je niet in hetzelfde dorp woont en in dezelfde verenigingen zit. Tijdens het Sternsingen kom je in alle huizen en leer je de mensen op een heel andere manier kennen. Vaak wordt lief en leed van het afgelopen jaar gedeeld en vertellen ouderen anekdotes van vroeger. Het is een vorm van communicatie en een uitwisseling tussen generaties die diep verankerd is in ons dorpsleven. Dat zou niet het geval zijn als de zangers kinderen waren.’

Mede daarom is het volgens Mühlmann nooit een probleem om voldoende Sternsinger te vinden. ‘Juist jonge mensen vinden het interessant om hun woonomgeving op deze manier te leren kennen. Daardoor voelen ze dat ze onderdeel zijn van een traditie en van een gemeenschap.’

Unesco Werelderfgoed

In 2010 werd het Sternsingen in het Villgratental (naast Außervillgraten ook Innervillgraten, waar de traditie weer net iets anders wordt ingevuld) door UNESCO erkend als Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het begon het volgens Mühlmann eind jaren dertig van de vorige eeuw. ‘Dankzij foto’s uit die tijd weten we dat er toen ook vrouwelijke zangers waren en dat er instrument meegedragen werden, zoals trompet en gitaar. In het begin waren de zangers ook niet verkleed. Waarom dat in de loop der jaren is veranderd, weet niemand precies. Net zoals we niet weten waarom de Sternträger altijd zwart geschminkt is.’
Hoewel de Sternsinger niet op vaste data op pad gaan, weet elk huishouden dat ze eraan komen. ‘Meestal kondigt de priester het in het weekend ervoor aan. Omdat we altijd een vaste ronde lopen, weten ze in elk huis dan hoe laat we ongeveer bij hen zullen zijn.’

Andersom weten de Sternsinger meestal welk lied ze waar ‘moeten’ zingen. ‘Ook al hebben we een breed repertoire, voor veel mensen geldt: ze willen dat ene traditionele lied horen dat ze elk jaar horen; anders is het voor hen geen Kerst.’

Stibichtreffen

Een bezoek van de Sternsinger volgt altijd een vast patroon. Een spreker vraagt: ‘Waar is de nieuwgeboren zoon der Joden?’ Alle Sternsinger antwoorden: ‘We hebben zijn ster in het Morgenland gezien en zijn gekomen om hem te aanbidden.’ Daarna wordt er een lied gezongen en worden goede wensen voor het nieuwe jaar uitgesproken. Vervolgens stoppen de huis­bewoners- en gasten geld in een collectebus. Bij sommige families krijgen de zangers bovendien een maaltijd voorgezet, niet onbelangrijk tijdens zo’n lange dag. Mühlmann: ‘In die huizen zingen we dan ook nog een extra Suppenlied.’

Voor de zangers zelf is het na Driekoningen nog niet afgelopen. Uniek voor Außervillgraten is het zogeheten Stibichtreffen: een feestelijke bijeenkomst, ergens in januari, waarbij de Sternsinger de drank en levensmiddelen verorberen (wijn, schnaps, worst, kaas, koekjes) die ze traditiegetrouw na elk optreden toegestopt krijgen en met zich meesjouwen in de steeds vollere Stibich (korf) die een van hen op de rug draagt. Mühlmann: ‘Dat is dan onze beloning, naast de kameraadschap die ontstaat door het samen zingen.’

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.

Meer over Oost-Tirol