Innsbruck

Hoofdstad van de panorama’s

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Innbrücke met kruisbeeld

Panorama 1: Bergen en bruggen

Een panorama is letterlijk een vergezicht. Overal in Innsbruck zie je in de verte bergen. En dus beginnen we onze panoramatocht niet op Alpine hoogte maar juist in de binnenstad, waar stadse flair en nabije natuur aangenaam samenkomen. Gids Antonella Plachetta prijst de kwaliteit van leven in de studentenstad en noemt het urbaan-Alpine karakter dé grote attractie van het wonen hier.

Ze neemt ons mee naar de Innbrücke, de brug over de rivier Inn. Aan de overkant staan langs het waterfront fraaie laat-gotische huizen in allerlei kleuren. Ze zijn gebouwd op Middeleeuwse fundamenten: daarmee is de wijk Mariahilf-St. Nikolaus het oudste stadsdeel van Innsbruck. Het hele ensemble staat, net als overigens de historische binnenstad, onder monumentenzorg.

Halverwege de brug staat een groot houten kruisbeeld met daaraan een naakte Jezus. Is het oud of juist modern? Het blijkt in de jaren tachtig gemaakt door de Tiroolse kunstenaar Rudi Wach. Opdrachtgever was de gemeente, die graag een nieuw beeld wilde op de plek waar het vorige bij een overstroming in 1789 werd weggespoeld. De gekruisigde Jezus van Wach veroorzaakte een grote rel, vertelt Antonella. ‘Veel Innsbruckers waren ontzet: hij droeg geen lendendoek: dat was blasfemie zo niet pornografie. Dat het hele beeld gestileerd was en dat ook de stigmata en de traditionele baard ontbraken, vonden ze irrelevant. Het zou en moest verdwijnen. De toenmalige burgemeester gaf toe aan die druk.’

Ironisch genoeg werd het beeld vervolgens neergezet op de binnenplaats van de verderop gelegen gotische Hofkerk. ‘Daar stoorde het blijkbaar niemand.’

Maar Innsbruck kreeg een nieuwe burgemeester, de (inmiddels overleden) Hilde Zach. Zij besloot dat het kruisbeeld terug moest op de oorspronkelijk beoogde plek, wat in 2007 ook gebeurde. ‘De opwinding was weer net zo groot als bij de eerste keer’, vertelt Antonella. Maar Zach was een pittige dame die niet van wijken wist. ‘Haar reactie was: laat maar schelden, het waait wel over. En zo is het inderdaad gegaan. Jezus hangt er nu alweer acht jaar vredig.’

Panorama 2: Olympische hoogte

Skischans Bergisel

Hét symbool van Innsbruck als wintersportplaats is de berg Bergisel en het stadion met de skispringschans daar. We bevinden ons op historische grond. Tijdens de Olympische Winterspelen van 1964 en 1976 vonden hier de wedstrijden schansspringen plaats. De juryboxen en de kamertjes van waaruit de journalisten indertijd verslag deden, staan er nog bij als toen. De skischans zelf, een nieuw en futuristisch bouwwerk uit 2002, bestaat uit een vijftig meter hoge toren van gewapend beton en een negentig meter lange stalen skischans. De metalen bekleding die beide tot één vorm integreert, weerkaatst het invallende licht als een spiegel. Het ontwerp is van architecte Zara Hadid (1950-2016).  Het was een van de eerste moderne gebouwen in Innsbruck en een bewuste keuze van de stad voor experimentele bouwkunst. De combinatie van historische gebouwen en modern design houdt Innsbruck levendig.

Uitzicht restaurant Bergisel © Tirol Werbung

In de ‘hoed’ op de toren bevinden zich een uitzichtplatform en een panoramarestaurant met een grote glazen façade. Je bereikt beide door bij de oostelijke stadion-ingang de trap (445 treden) of kabellift naar de voet van de toren te nemen. Daar brengt een lift je verder omhoog. Vanaf het uitzichtplatform kijken we uit over Innsbruck en de omliggende bergen. In het stadion zelf is het een komen en gaan van scholieren. Ze doen mee aan een hardloopwedstrijd op de Bergisel, met de finish in het stadion. Het is leuk om ze vanaf grote hoogte te observeren. De kans dat je hier in een (oefen)wedstrijd of training belandt, is groot. In de winter zijn er in het stadion tal van wedstrijden, met als hoogtepunt het jaarlijkse Vierschansentoernooi. ’s Zomers fungeert het complex als trainingscentrum, onder meer voor skiploegen uit heel de wereld en dus ook voor scholen. We lopen naar restaurant Bergisel en weten daar een tafeltje pal boven de schans te veroveren. We stellen ons voor hoe het is om op je ski’s met snelheden tot wel honderd kilometer per uur de helling af te glijden, je af te zetten, zo ver mogelijk door de lucht te ‘springen’ en dan hopelijk veilig te landen. Vanaf deze hoogte ziet het er behoorlijk waaghalzerig uit.

Stadion, uitzichtplatform en restaurant zijn dagelijks van 9-18.00 uur geopend (van mei tot oktober tot 17.00 uur). In de entreeprijs (vanaf € 9,50) is het vervoer met kabelbaan en lift inbegrepen. Bergiselweg 3 in Innsbruck, bergisel.info

Panorama 3: Nordkette

Station Nordkettenbahn, ontworpen door architecte Zara Hadid

Het ene moment staan we in hartje Innsbruck; twintig minuten later hebben we vanaf de 2300 meter hoge Hafelekar een uniek uitzicht over stad en bergen. Veel meer panorama kan een mens zich niet wensen. En dan is de tocht omhoog met de Nordkettenbahnen al een belevenis op zich. De eerste etappe brengt ons in acht minuten tijd naar de Hungerburg, een moderne villawijk op een berghang. De naam komt volgens gids Antonella van de Oostenrijkse dichter Adolf Pichler (1819-1900). Toen die tijdens een wandeling in de bergen rondom Innsbruck een hapje ging eten, kreeg hij een nogal karige maaltijd voorgeschoteld. ‘Omdat het restaurant met hoektorens wel iets weg had van een burcht, schreef hij geërgerd over de “Hungerburg”. Dat werd een bijnaam voor de hele wijk .’

De vier futuristisch ogende stations van de in 2007 geheel vernieuwde Hungerburgbahn zijn net als de skischans op de Bergisel ontworpen door architecte Zara Hadid. Geïnspireerd door de rivier de Inn, die langs het traject van de kabelspoorweg loopt, maakte ze overkappingen van sensueel golvende glazen koepels in de melkblauwe kleur van gletsjerwater. Wie na zonsondergang door Innsbruck loopt, ziet ze als verlichte bakens in de bergen liggen.

Uitzicht vanaf restaurant Seegrube

Tussen Hungerburg en Hafelekar ligt op 1905 meter hoogte de Seegrube met Skylinepark, ’s winters hét trefpunt voor (freestyle)skiërs, snowboarders of winterwandelaars en ’s zomers een goed uitgangspunt voor hutten- en almentochten. Maar de Seegrube is net zo goed een trefpunt voor zonaanbidders, die vanaf het terras van het gelijknamige restaurant uitkijken over Innsbruck en de kale Patscherkofel in het zuiden. De Deense schrijver Hans Christian Andersen beschreef het uitzicht zo’n 150 jaar geleden als volgt: ‘De lucht was helemaal rozerood gekleurd, de bergen in de sneeuw leken op glimmende zilveren wolken. Terwijl het rode schijnsel vervaagde en de lucht steeds dieper blauw werd, lag in het dal de nacht en glommen de lichten van de stad (Innsbruck) als een sterrenhemel onder ons.’

Het dalstation van de Hungerburgbahn (Rennweg 3) ligt naast het congresgebouw in het centrum van Innsbruck, nordkette.com

Panorama 4: Tirol op het doek

Museum Tirol Parorama

Een van de jongste musea in Innsbruck is het Tirol Panorama op de Bergisel, in 2010 gebouwd als nieuw onderkomen voor het gelijknamige cilindervormige schilderij uit 1896. Op duizend vierkante meter doek komt hier het krijgslustige verleden van Tirol tot leven. Als bezoeker bevind je je midden in de voorstelling. Rondom speelt zich een veldslag af. Gewapende boeren en soldaten in historische uniformen zijn in de bossen en heuvels rondom Innsbruck met elkaar in gevecht of liggen gewond of dood op de grond. Marketensters verkopen drank. In de verderop gelegen stad is op meerdere plaatsen brand uitgebroken. De scènes zijn met veel liefde voor detail door de uit München afkomstige kunstenaar Michael Zeno Diemer in beeld gebracht. De historische context van het panorama, dat een belangrijk moment uit de Tiroolse vrijheidsstrijd belicht, wordt in het museum uiteraard ook toegelicht. Kort samengevat: Na de Slag bij Austerlitz nam Napoleon Tirol weg bij het Habsburgse Rijk en voegde het gebied toe aan het Koninkrijk Beieren. De Tirolers, een zelfbewuste, onafhankelijke boerenbevolking, kwamen al gauw in verzet tegen de hoge belastingen en de ingrepen in het religieuze leven. Maar de katalysator voor de vrijheidsstrijd was de invoering van een algemene dienstplicht. In 1809 kwam heel Tirol in opstand en op 13 april versloegen de Tiroolse strijders onder leiding van Andreas Hofer een leger van Beierse, Saksische en Franse soldaten. Die succesvolle slag bij Innsbruck is op het panorama verbeeldt. De vreugde was overigens van korte duur. Later dat jaar moesten de Tirolers zich alsnog gewonnen geven. Hofer vluchtte, maar werd verraden en op 20 februari 1810 in Mantua (Italië) gefusilleerd. In Tirol is hij nog steeds dé nationale held.

Het panorama-schilderij is de hoofdattractie van het museum Tirol Panorama, dat verder een permanente expositie herbergt over de geschiedenis van de regio. Via een ondergrondse gang is de nieuwbouw verbonden met het historische Kaiserjägermuseum uit 1880, gewijd aan het in 1815 door keizer Franz I opgerichte regiment Kaiserjäger. Dit elitekorps (opgedoekt in 1918) ontving zijn militaire opleiding op de Bergisel. Nabij de musea staan nog steeds de sociëteit van de oud-officieren en een eregraf voor de circa 20.000 Kaiser­jäger die in de Eerste Wereldoorlog zijn gesneuveld.

Het Tirol Panorama en het Kaiserjägermuseum zijn dagelijks (behalve dinsdag) geopend en hebben een eigen restaurant: 1809. Bergisel 1-2, bereikbaar met hop-on-hop-off bus,  tiroler-landesmuseen.at

Panorama 5: Wandeling met uitzicht

Uitzichtplatform Drachtenfelsen

Bij het Kaiserjägermuseum begint een niet al te lange, afwisselende 2,2 kilometer lange rondweg over de Bergisel. Volg de gele bordjes met ‘Panoramarunde’ en leer bij allerlei ‘stations’ meer over de geschiedenis van de Bergisel en Tirol. Onderweg kom je diverse sculpturen tegen, zoals deze man op een boomstronk (foto). Uit zijn vingers groeien wortels. Deze van binnen met metaal verzwaarde bronzen sculptuur (4 bij 6 meter, 1000 kilo) van Aron Demetz heet ‘Heimat’ en refereert aan de verbondenheid van mensen met de plek waar ze geboren en getogen zijn, hun wortels dus. Demetz wil bezoekers prikkelen na te denken over wat begrippen als ‘oorsprong’ en ‘wortels’ vandaag de dag nog betekenen. Tijdens de wandeling loop je voorbij aan het Olympische stadion met de skischans en kun je liggend op een houten platform in het bos (het Sonnendeck) uitkijken over het Inntal met de Nockspitze ten zuidwesten van Innsbruck. Maar wat deze ‘boswandeling’ vooral spectaculair maakt, is het uitzichtplatform halverwege bij de Drachtenfelsen: door een glazen vloer kun je hier neerkijken op de diepe Sillschlucht onder je voeten.