Pitztal

 Achter de witte coulisse

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Panorama Pitztal

Reinhard Auderer

Pitztal: halfvijf in de middag. Al schijnt de zon nog volop, vanaf het middenstation van de Hochzeiger Bergbahnen vertrekt de laatste gondellift van die dag onverbiddelijk richting dal. Wij mogen blijven, want we hebben een pistenbullyrit geboekt. We willen weleens ervaren hoe het is om in zo’n kolos op rupsbanden (11 ton, 4,5 meter breed, 500 pk) over de pistes  te walsen.

Stampend en piepend komt onze taxi eraan. Met z’n tweeën nemen we plaats naast chauffeur Reinhard Auderer. Het past net. De krappe overdekte cabine is eigenlijk berekend op twee personen: de chauffeur en een leerling. Nieuwe chauffeurs leren het vak on the job door een aantal weken met een ervaren collega mee te rijden. Auderer liet zich in 2002 omscholen, na daarvoor twintig jaar bij de post te hebben gewerkt. Inmiddels is hij dus routinier. Zigzaggend rijden we over de piste terwijl hij vanaf zijn hoge zitplaats de kwaliteit van de sneeuwlaag buiten beoordeelt. Bij kale plekken – waar aarde doorschemert – moet er sneeuw bij; opgehoopte sneeuw moet juist worden verspreid. Poedersneeuw en natte sneeuw hebben bovendien een andere druk nodig om goed geprepareerd te worden.

Auderer houdt de stuurknuppel met daarop tal van knoppen stevig in z’n rechterhand. Via een monitor krijgt hij continu informatie over de schuivers aan de voorkant  waarmee sneeuwheuvels worden verplaatst en de kam aan de achterkant die de sneeuw platdrukt. Door hoogte en richting te wisselen, voorkomt hij bijvoorbeeld dat te veel sneeuw wordt verplaatst of dat deze te sterk wordt platgedrukt.

Ideaal geprepareerd

Pistenbully’s op de Hochzeiger

‘Het is geen baan voor feestvarkens’, grapt Auderer. Zijn werkdag begint immers als anderen naar de après-ski gaan en eindigt rond middernacht. Als er nieuwe sneeuw wordt verwacht, kruipt hij pas om een uur of drie ’s nachts z’n bed uit om door te werken tot de liften weer opengaan. ‘En dan nog… verse sneeuw hecht niet. Het probleem is dus dat de pistes na een nacht neerslag nooit ideaal zijn geprepareerd. Als mensen dan roepen dat wij ons werk niet goed hebben gedaan, is dat weleens frustrerend.’

Baantjes trekken door de sneeuw is allesbehalve saai, bezweert Auderer. ‘Sneeuw reageert onder invloed van zon, wind en temperatuur telkens weer anders. Elke helling is ook anders. En het weidse uitzicht is fantastisch.’ Ook wij ervaren tijdens onze rit de charme van dit werk. De verlaten sneeuwvlakte, de opdoemende bergwanden, de ondergaande zon en de collega-bully’s die als verlichte ruimteschepen ons pad kruisen: Het is alsof we met elkaar een show on ice uitvoeren.

Als Auderer ons na circa veertig minuten terugbrengt naar het middenstation van de Hochzeigerlift, vertelt hij dat het door de grote schijnwerpers op de bully’s geen enkel probleem is om in het donker te werken. ‘Gevaarlijk is het vooral bij dichte mist, als je de verse sporen in de sneeuw en de afrastering langs de hellingen niet meer kunt zien. Dan is het veiliger om te wachten tot het donker is en we kunnen bijschijnen. Soms rijden we ook helemaal niet.’

Samen met personeel van de gondellift en het Zeigerrestaurant dalen we af naar het plaatsje Jerzens. Onze werkdag zit erop. Die van Auderer is net begonnen.

Reserveren Pistenbullyrit per mail via info@hochzeiger.com of ter plekke bij de kassa van de Hochzeigerbahn. hochzeiger.com

Als sneeuw voor de zon

Christian Kirchebner

Het Pitztal kent een relatief korte geschiedenis als wintersportgebied. In de jaren vijftig en zestig bleek landbouw steeds minder te lonen. Jongeren vonden geen werk meer en vertrokken naar Imst en Innsbruck. Wie wel bleef, moest dagelijks uren pendelen. De ontevreden bevolking nam zelf het heft in handen. Industrie óf toerisme moest nieuwe banen creëren. Dat de Pitztaler voor toerisme kozen, verbaast niet. Het dal is omzoomd door veertig watervallen, heeft 38 bergen in de categorie drieduizenders, een 3440 meter hoge gletsjer, uitgestrekt bosgebied en bovenal de ‘huisberg’ Hochzeiger die van ’s ochtends vroeg tot laat in de namiddag volop in de zon ligt.

Gemeenten in het dal werkten samen om hun gebied voor de wintersport te ontsluiten. Het land Tirol sprong financieel bij en ook de bevolking zelf bracht een deel van het startkapitaal op. In 1966 werd de eerste lift gebouwd en vanaf toen is het skigebied gestaag uitgebouwd. Nog steeds zijn gemeenten en toerismebureau grootaandeelhouder van de liften en is de betrokkenheid van de lokale bevolking groot. ‘Het maakt dat iedereen zich enorm inzet om het gebied goed te onderhouden,’ vertelt pistechef Christian Kirchebner. ‘Zo willen we naast wintersport ook het zomertoerisme versterken. Wandelaars moeten hier dan geen lelijke “skiwoestijn” aantreffen, maar groene almen met grazende koeien. Daarom graven we aan het begin van de winter grasmatten af en rollen we ze weer uit zodra de sneeuw is gesmolten. Ook gebruiken we speciaal graszaad, dat oorspronkelijk uit de regio komt en snel groeit op deze hoogte.’

Commandocentrale

Waterpompen voor de sneeuwkanonnen

Op deze ijskoude maar zonnige winterdag treffen we Kirchebner letterlijk achter de coulissen van het middenstation van de Hochzeigerlift, waar we een technische rondleiding hebben geregeld. De pistebaas neemt ons mee naar de commandocentrale van waaruit alle gondels en liften aangestuurd worden. Het is even slikken als we horen dat de 64 cabines van de Hochzeiger-gondellift aan een stalen zeil van 45 millimeter doorsnee hangen: als ze vol zijn, draagt die dunne kabel een gewicht van 21 ton. In een kamertje verderop zien we op een beeldscherm waar de 65 (deels verplaatsbare) sneeuwkanonnen zich op dit moment bevinden en waar watertappunten zijn. Via laptops wordt de toevoer van water gereguleerd en kan nauwkeurig worden bepaald welk kanon welke kwaliteit sneeuw produceert.

Kirchebner vertelt dat met sneeuwmeters in de grond en een gps-systeem in de pistenbully’s zwakke plekken in het sneeuwdek snel worden opgespoord. Hij laat ook zien hoe via de laptop nauwkeurig kan worden geregeld hoeveel water (en met hoeveel druk) er vanuit de diverse depots naar de sneeuwkanonnen wordt gestuurd. Per kanon kan een andere kwaliteit sneeuw worden geproduceerd. ‘Er komen hier bijvoorbeeld veel wedstrijdskiërs oefenen. De pistes die zij gebruiken, vereisen een harder en compacter sneeuwdek. Voor gasten is er juist meer poedersneeuw nodig.’

Waarom moeten er überhaupt sneeuwkanonnen worden ingezet, vragen we ons af. Het Pitztal staat immers bekend als sneeuwzeker. ‘Dat klopt’, zegt Kirchebner. ‘Dankzij de almen en grazende koeien liggen er bovendien weinig stenen en boomstronken op de pistes, zodat de sneeuwlaag niet al te dik hoeft te zijn. Ons “probleem” is dat de zon op de Hochzeiger tot laat in de middag schijnt. Daardoor smelt sneeuw op de hellingen soms eerder weg dan je zou willen. Bij natuursneeuw gebeurt dan bovendien sneller dan bij kunstsneeuw.’

Vier ton Kaiserschmarren

Norbert & Steffi Santeler

Ligt de Hochzeiger aan het begin van het Pitztal, helemaal achterin lonkt de Pitztaler Gletsjer. Het hoogste skigebied van Oostenrijk (3.440 meter) wordt ook wel het ‘Dak van Tirol’ genoemd. Vanaf Mittelberg – het laatste dorp in het dal – brengt de ondergrondse trein ‘Gletscherexpress’ ons in ongeveer tien minuten naar het dalstation op 2840 meter hoogte. Daar brengen we een bezoek aan de hoogstgelegen banketbakkerij van Tirol, gevestigd in restaurant Kristall naast het bergstation van de gletsjertrein.

In een smalle, lange ruimte – te midden van een stuk of zes grote ovens en planken vol baktoebehoren – maken Norbert Santeler en zijn dochter Steffi de hele dag door Kaiserschmarren, taart, strudel en ander gebak voor de gasten van het skigebied. Alles met verse ingrediënten die vier keer per week per gletsjertrein worden aangevoerd. Norbert Santeler was een van de bewoners van het dal die in de jaren zestig noodgedwongen elders hun heil zochten. ‘Het was hier doods; er gebeurde helemaal niets. Daarom ben ik als banketbakker aan de slag gegaan bij hotels in het Ötztal. Pas toen de gletsjer toegankelijk werd gemaakt voor het toerisme, durfde ik terug te komen.’

Kaiserschmarrn

Zo’n duizend porties gebak worden er in de winter dagelijks door de gasten verorberd. In één seizoen maakt Santeler alleen al vier ton Kaiserschmarren. Terwijl Steffi in een grote emmer deeg roert, geeft haar vader ons een portie die net van de bakplaat komt. De pannenkoek met rozijnen blijkt heerlijk luchtig en sappig, dus waarom is hij elders vaak te machtig en droog? Santeler: ‘Een te droge Kaiserschmarren heeft gewoon te lang gelegen. Wij maken relatief kleine porties tegelijk en houden via een camera in het restaurant precies bij wanneer er nieuwe aanvoer nodig is. Verder werken we nooit met eiwitpoeder, zoals veel bakkers tegenwoordig doen, en kloppen we het eiwit extra lang om het luchtig te krijgen.’

Naast Kaiserschmarren maakt Santeler op goede dagen tientallen taarten: van chocolade- tot kwarktaart, van vruchtentaart tot de door dochter Steffi ontwikkelde ‘gletsjersneeuwtaart’. Goede dagen: dat zijn dagen waarop het weer meewerkt. ‘Het verschil in luchtdruk op deze hoogte is onze grootste uitdaging,’ legt Santeler uit. Als de druk te laag is, wordt het deeg te zwaar en zakt het in. Ik hou het weerbericht dus altijd in de gaten.’

Geen geschikte taartbakdag? Dan duikt de banketbakker zijn vrieskast in. Daar liggen taartbodems die hij voor de zekerheid op voorraad bakt en vervolgens bij min 38 graden vriesdroogt. ‘Dat is de beste methode van conserveren, want door de lage temperatuur en de droge lucht verdampen de watermoleculen. Als we ze ontdooien en vervolgens vullen en versieren, proef je echt geen verschil met vers.’

Hoogste café

Sepp Eiter

De taarten van Santeler worden niet verkocht in het restaurant naast de banketbakkerij, maar exclusief gemaakt voor Café 3.440 op de Pitztaler Gletsjer. Na ons afscheid van vader en dochter nemen we de Wildspitzbahn-gondellift verder omhoog om de proef op de som te nemen. Vanaf het bergstation is het maar een paar stappen naar het moderne café, dat ondanks z’n James Bond-achtige uitstraling (buiten staal en glas, binnen licht eikenhout) wonderwel in het berg­landschap past. Hüttenwirt Sepp Eiter, herkenbaar aan de houten vlinderdas die hij altijd draagt, vertelt dat er steeds vijftien taarten in de vitrine staan. Zodra er een op is, belt hij met banketbakker Norbert Santeler. Die stuurt dan per gondel een nieuwe taart omhoog. ‘Meestal iets anders dan er eerst lag, want we willen de gasten blijven verrassen.’

Eiter, berggids en tevens eigenaar van een pension en appartementencomplex in het Pitztal, hoefde niet lang na te denken toen hij in 2012 gevraagd werd het toen nieuwe Café 3.440 te gaan runnen. Alleen al vanwege het adembenemende uitzicht kon hij niet weigeren. ‘Als ik op het panoramaplatform buiten sta, kijk ik tot in Zwitserland, Duitsland en Italië. Om me heen liggen vijftig bergtoppen van boven de drieduizend meter, waaronder de Piz Buin en de Großglockner. Dit is echt een krachtplaats, met een heel eigen, hoogwaardige energie.’

Café 3440

Net als Santeler heeft ook Eiter de uitdagingen van het werken op grote hoogte leren kennen. Zo duurde het maanden voordat de peperdure koffiemachine goed was afgestemd. ‘Door de lage luchtdruk “zweette” de machine en bleef condenswater in de molen kleven.’ Gekoelde koffiebonen bleken uiteindelijk de oplossing. Ook de bij gasten geliefde Knödel hadden last van hoogteziekte, totdat Eiter ontdekte dat hij ze beter ongekookt en diepgevroren kon laten aanleveren, om ze pas ter plekke gaar te stomen: ‘Wat in onze mini-keuken best nog een uitdaging is’. Zulke kinderziektes zijn nu overwonnen. Wel blijft de natuur altijd de baas over de mens. Zo is Café 3.440 vanwege de heftige wind gemiddeld zo’n twintig dagen per jaar onbereikbaar. ‘Windstoten van maximaal 70 kilometer per uur kunnen de gondels nog aan; daarna wordt het kritisch.’

Als het weer verslechtert terwijl Eiter al boven aan het werk is, gaat hij met het liftpersoneel in de laatste gondel – ‘heel erg langzaam’ – omlaag of lift hij mee met een pistenbully. Soms ook besluit hij om in zijn café te blijven overnachten. ‘Hier in m’n eentje de zon te zien ondergaan is een magische ervaring. Daar kan weinig aan tippen.’ Met een knipoog: ‘Behalve natuurlijk hier samen met een mooie vrouw de zon zien ondergaan.’

Tips & Adressen

Algemeen

Het Pitztal heeft een uitgebreid gratis busnetwerk langs alle dorpjes in het gebied. Een auto heb je hier dus niet nodig. Het plaatsje Jerzens ligt direct onder skigebied Hochzeiger. Wie veel tussen de verschillende skigebieden wil pendelen, kiest wellicht eerder voor accommodatie in St. Leonard – halverwege het dal. Informatie over alle (wintersport)mogelijkheden, accommodatie, evenementen e.d.: pitztal.com

Eten & Drinken

Zeigerrestaurant

Direct bij het middenstation van de Hochzeigerlift, dus ook prima bereikbaar voor wandelaars en rodelaars (vanaf hier loopt een zes kilometer lange rodelbaan richting dal). Het terras ligt in een zonnige trechter tussen de bergketens. In het restaurant is een deel van de ruimte gereserveerd voor HochGenuss – een bar-restaurant waar topwijnen en verfijnd eten worden opgediend in een moderne ambiance (glas, hout, warme kleuren) met uitzicht op de bergwereld rondom.  zeigerrestaurant

Café 3440

Het hoogste café van Oostenrijk is een modern ovaal gebouw uit staal en glas, met rondom een vrij zwevend terras op negen meter boven de afgrond. Vanachter de glazen pui kijk je uit over de gletsjerwereld met zo’n vijftig bergtoppen boven de drieduizend meter, met pal voor je neus de Wildspitz (3770 m). Een aanrader zijn de heerlijke taarten uit de hoogste banketbakkerij van Tirol, maar je krijgt er ook hartige hapjes als soep en knödel. Tijdens openingstijden van de Wildspitzbahn dagelijks van 9-15.45 uur. Café 3440

Kristall en Wildspitze

Zelfbedieningsrestaurants op de begane grond en de bovenverdieping van het bergstation van de gletsjer-trein. Met Tiroler en internationale gerechten, pastaspecialiteiten en koffiebar. De Kaiserschmarren van Norbert Santeler (uit de hoogstgelegen banketbakkerij van Tirol) is een aanrader. kristall en wildspitze

Gachenblick

Het café-restaurant (met zonneterras) in het Naturparkhaus Kaunergrat biedt specialiteiten uit de streek, zoals Pitztaler Berg­lam en vlees van varkens die met een dieet van kruiden uit de regio zijn opgegroeid. Ook een aanrader vanwege het mooie uitzicht over het Oberes Inntal. Gachenblick 100 in Fließ, gachenblick.at

Zien & Doen

Langlaufen

Voor langlaufers is het Pitztal, met in totaal zeventig kilometer Loipenkilometern, een geheimtip. Absoluut sneeuwzeker vanaf de herfst tot in het late voorjaar zijn de hoogteloipen op de gletsjer en rondom de Rifflsee op 2200 meter. De Hubertusloipe (Pillersattel) en de Fuchsmoosloipe (door een moerasgebied) voeren door prachtige natuur. Vanaf het gehucht Wiese (1182 meter) is het bovendien mogelijk in te stappen op de 21,7 kilometer lange Pitztalloipe dwars door het dal naar Mittelberg op 1735 meter.

Zirbenpark

Vanaf het middenstation van de Hochzeiger loopt een wandelpad (1 km) langs speel- en belevingstations rondom de Alpenden (Zirbe). Vooral leuk in de zomer, als kinderen aan het einde in de twaalf meter hoge toren kunnen klimmen om via een 16 meter lange buis weer naar beneden te glijden. In de winter een leuke rondwandeling vanaf het Zeigerrestaurant.

Uitzichtplatform

Vanaf het uitzichtplatform op de Pitztaler gletsjer, op loopafstand van het bergstation van de Wildspitzbahn, heb je een fantastische 360 graden-panoramablik op de Wildspitze en andere drieduizenders. Hier sta je letterlijk op het dak van Tirol.

Natuurparkhuis Kaunergrat

In het uit hout en glas opgetrokken Naturparkhaus Kaunergrat (uit 2007) krijg je informatie over wandelingen met gids, evenementen en natuur en cultuur in het park. Ook kun je er regionale producten kopen en de expositie ‘3000 m. verticaal’ bezoeken, over de geschiedenis van het natuurpark en de bijzondere flora en fauna. Dagelijks van 10.00 tot 18.00 uur. kaunergrat.at

Wenns

Bezienswaardig in dit dorp aan het begin van het Pitztal is het Platzhaus aan het dorpsplein dicht bij de hoofdstraat. De gevel van het voormalige huis van de burgemeester en rechter van het Pitztal is al sinds 1608 compleet beschilderd. Aan de andere kant van de straat ligt de oudste boerderij van Tirol – het Stammserhaus – met het museum van de lokale kerststalvereniging. Te zien zijn ruim veertig kerststalletjes uit meerdere periodes. Unterdorf 33 in Wenns, pitztal.com

Evenementen

Pitztal Wild Face

Freeriders-wedstrijd in februari waarbij de deelnemers over ongeprepareerde pistes rijden. In de race zoekt iedereen vanaf 1500 meter hoogte z’n eigen weg naar het dal. Wie het eerst aankomt, wint. pitztal-wildface.com

Pitztal Wein & Genuss

Aan het einde van het wintersportseizoen in april presenteren wijnboeren uit Oostenrijk en Italië op de Pitztaler pistes hun wijnen, met onder meer de hoogste wijnproeverij van Oostenrijk (in Café 3.440), een gourmetmarkt met regionale specialiteiten, de wijn- en gourmetnacht en het Pitztaler Wijnfeest. pitztal.com