Salzkammergut

Idylle aan het meer

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Altausseer See

Aankomen in het Ausseerland in Stiermarken is aankomen in een betoverende, bijna feeërieke en nostalgische wereld. Het is Oostenrijk en toch anders… maar waarom? Het duurt even voordat je beseft wat de charme en eigenheid van de regio uitmaakt. Dat is in de eerste plaats het landschap: een collage van grillige rotsformaties – Hoher Dachstein, Totes Gebirge – rondom spiegelgladde, diepblauwe meren waarin die bergen worden weerspiegeld. De lichtgrijze kalkrotsen vormen een markant contrast met de donkere bossen van het heuvelland aan de voet van het hooggebergte, de talloze almen en de sappige, bloeiende weiden rondom de meren. Het is ruw én lieflijk in volstrekte harmonie.

Huis met ‘Brückl’

De idylle wordt vervolmaakt door de pittoreske architectuur. Eind 19e eeuw werden tal van Duitse en Oostenrijkse schrijvers, componisten en wetenschappers al verliefd op het natuurschoon. Kunstenaars als Gustav Mahler, Johannes Brahms, Arthur Schnitzler en Hugo von Hoffmannstal brachten hier de zomers door en lieten in plaatsjes als Bad Aussee, Grundlsee en Altaussee veelal houten landhuizen en villa’s bouwen in de stijl van traditionele boerderijen met karakteristieke Brückl: een uitstekende voorbouw over vaak meerdere verdiepingen die geen deel van de woonruimte was, maar een overdekt en afgesloten balkon tegen de buitenmuur als extra buffer tegen de kou. Vroeger dienden ze als opslagruimte; tegenwoordig is de scheiding tussen Brückl en binnenruimte meestal geopend en zijn het erkers geworden. Je vindt dergelijke Brückl (bruggen) in het hele Alpengebied, maar nergens zijn ze zo talrijk, zo goed behouden en zo fraai versierd als in het Ausseerland.

Geografisch middelpunt

Hoewel het Ausseerland in Stiermarken ligt, voelen de inwoners zich toch vooral onderdeel van het Salzkammergut: een gebied dat verspreid ligt over Opper-Oostenrijk (70 procent), Salzburg en Stiermarken. Grofweg omvat de regio het stroomgebied van de rivier Traun.

Bad Aussee – Dorfstrasse

We beginnen onze verkenningstocht in Bad Aussee, niet alleen het centrum van het Ausseerland maar volgens berekeningen uit 1949 ook het geografische middelpunt van Oostenrijk: breedtegraad 47° 36’ , lengtegraad 66° 47’. Een marmeren gedenksteen in het kuurpark met daarop een bronzen omphalos (een ronde schijf die volgens de oude Grieken het middelpunt van de aarde aangaf) markeert het exacte punt.

Bad Aussee – geografisch middelpunt

Enkele meters verderop, waar de rivierarmen Altausseer Traun en de Grundlseer Traun samenvloeien, blijkt een ronde voetgangersbrug over het water bij nader inzien een reusachtige, liggende Mercedes-ster (doorsnee 27 meter). De brug uit 2005 is uiteraard gesponsord door het automerk en het initiatief ervoor kwam van Dieter Hundt: indertijd voorzitter van de Duitse werkgeversbond BDA én eigenaar van een zomerverblijf in Bad Aussee. De meningen over de ‘marketingbrug’ zijn verdeeld, maar het is hoe dan ook een bezoekersmagneet.

Gradeerwerk

Gradieranlage in Altaussee

Het Salzkammergut ontleent z’n naam aan het ‘witte goud’ zout, dat al sinds de Kelten in deze streek wordt gewonnen. Het Salzbergwerk Altaussee is tegenwoordig zelfs de grootste nog actieve zoutafgraving van Oostenrijk. In Altaussee herinnert een aardig curiosum aan dit verleden: een openlucht-gradeerwerk uit 1956 dat als mini-gezondheidscentrum fungeert. Zout water (sole, afkomstig uit het Salzbergwerk) sijpelt langs een overdekte constructie van stalen buizen en dennentakken naar beneden en verdampt onder invloed van warmte, zonlicht en/of wind. De nevel van zilte lucht die zo ontstaat, doet aan zeelucht denken en dankzij de dennentakken komen er ook etherische oliën vrij. Tijdens een gratis inhalatie-kuur hier kan iedereen zelf het gunstige effect op de ademwegen testen.

Aartshertog Johann

Mede dankzij de zoutbaronnen was Bad Aussee al vroeg relatief welvarend. Belangrijk voor de verdere ontwikkeling van het mooie stadje aan de oevers van de Traun waren de frequente bezoeken van aartshertog Johann, een broer van keizer Franz I van Oostenrijk. In 1819 had hij tijdens een jachtpartij de toen 15-jarige Anna Plochl ontmoet, dochter van de postmeester van Bad Aussee. Het was liefde op het eerste gezicht, maar Johann mocht van zijn broer niet met een burgermeisje trouwen. Ook Anna’s vader Jacob was weinig enthousiast, mede omdat Anna als oudste van dertien kinderen na het overlijden van zijn echtgenote de moederrol op zich had genomen. Toch kreeg het sprookje een goed einde: Anna trok als huishoudster bij de aartshertog in en toen ze in 1829 van de keizer eindelijk mochten trouwen, werd ze in de adelstand verheven. In 1839 werd hun enige zoon (Franz) geboren. Diens nazaten, de graven Von Meran, wonen nog steeds in het geboortehuis van Anna, in een appartement boven het huidige hotel Erzherzog Johann aan de Kurhausplatz.

Drei-Seen-Tour

Grundlsee

Met uitzondering van Bad Aussee liggen vrijwel alle plaatsjes in het Ausseerland idyllisch aan een meer. Langs vrijwel al die meren is er een rondwandeling. Elders in het Salzkammergut zijn grondstukken aan het water vaak privébezit. De meeste grond in het Ausseerland is juist eigendom van de Oostenrijkse Bundesforste (staatsbosbeheer). Die zorgt ervoor dat er niet lukraak wordt gebouwd en dat de lokale bevolking vrijwel overal vrije toegang tot het water heeft. Toen de schatrijke Red-Bull-eigenaar Dieter Mateschitz in 2014 een kasteeltje en nog wat ander vastgoed in de regio wilde kopen, was een voorwaarde bijvoorbeeld dat hij een enigszins vervallen Jausenstation (eettentje) op zijn grondstuk aan de Altaussee zou renoveren en voor het publiek zou openen.

Mateschitz kocht in die tijd ook de Grundlsee-scheepvaart en liet de twee schepen MS Rudolf (uit 1903) en MS Traun (1973) eveneens renoveren: in retrolook, maar met moderne elektrische aandrijving.

MS Traun

Wij stappen in Grundlsee bij de pier naast het Seehotel op de MS Rudolf voor een Drei-Seen-Tour: een boottocht over twee meren plus een wandeling naar een derde meer. De boottocht over de Grundlsee voert langs kerken, houten boothuisjes, een jachthaven en mooie landgoederen (zoals het kasteeltje van Mateschitz) met daarachter weilanden, bossen en bergketens. We meren aan in het oude boerderijdorp Gößl en wandelen samen met de andere passagiers (maar ieder in z’n eigen tempo) naar de Fischerhütte aan de veel kleinere Toplitzsee (1,9 km lang en 400 meter breed), waar we onze reis per houten Plätte (een platbodem die nog het meest op een grote kano lijkt) zullen vervolgen. Omdat we met ons ticket op meerdere tijdstippen kunnen ‘overstappen’, hebben we gelukkig geen haast en kunnen we in alle rust lunchen én de infoborden over de ‘mythe van de Toplitzsee’ lezen. Volgens de overlevering zouden de goudreserves van de nazi’s aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in dit meer zijn verzonken, maar verschillende duikexpedities hebben alleen kisten met vals geld en weinig waardevolle relicten uit de oorlog boven water gebracht, waarvan een deel in de Fischerhütte wordt geëxposeerd.

Plätten

Als we later dan toch onze Plättenfahrt op het meer maken, is het alsof we door een schitterend schilderij varen, dankzij de spectaculaire coulisse van kale bergen en groene bossen op de oevers en de watervallen die her en der langs de rotsen omlaag storten. De Toplitzsee ligt als het ware ingeklemd tussen de hier bijna loodrecht uit het water oprijzende wanden van het Totes Gebirge, zodat de oevers te voet beperkt toegankelijk zijn en er behalve de Fischerhütte geen bebouwing is. Nadat we hier na de rondvaart weer aanmeren, lopen we onder begeleiding van onze ‘bootsman’ naar de nog kleinere Kammersee, te klein om te bevaren, maar interessant omdat de waterval die erin stort als de oorsprong van de rivier Traun geldt. Op de heen- en terugweg komen we langs een in de rotsen uitgehouwen kanaal. Het blijkt al in de 16e eeuw te zijn geslagen om hout uit de bossen rondom de Kammersee over het water via Toplitzsee en Grundlsee te transporteren naar de zoutmijnen. Die hadden indertijd zo veel hout nodig voor het stutten van de mijngangen en het stoken van de zoutpannen, dat zelfs bomen op dit moeilijk toegankelijke terrein moesten worden gerooid.

Kanal tussen Kammersee en Grundlsee

Dienstregeling en prijzen Drei-Seen-Tour: schifffahrt-grundlsee.at

Fischerhütte aan de Toplitzsee: Gößl 172 in Grundlsee, toplitzsee.at

Restauranttip Grundlsee: Het dakterras van restaurant SeeBLICK in vakantiepark Mondi-Holiday, met overweldigend uitzicht over de Grundlsee. Archkogl 31 in Grundlsee, seeblickhotel-grundlsee.at (reserveren noodzakelijk)

D’Liaga gehen

Altausseer See

De volgende dag gaan we het water niet op, maar lopen we langs de oevers. Een van de mooiste rondwandelingen in de regio is de Altausseer Seerundweg, mede dankzij het panorama op Trisselwand, Loser en de gletsjers van het Dachsteinmassief. We starten in Altaussee zelf, een plaatsje met waarschijnlijk het grootste aantal houten huizen en villa’s. De beroemde acteur Klaus Maria Brandauer (Out of Africa, Mephisto) werd hier in 1943 geboren en heeft er nog steeds een huis. De route voert grotendeels langs de oevers van het 3 kilometer lange en 1 kilometer brede meer, met onderweg uitnodigende bankjes, kleine strandjes en houten boothuisjes met boven elkaar gestapelde platbodems.

Seewiese Altaussee

Ongeveer halverwege bereiken we het oude Jagdhaus Seewiese. Deze hut, alleen te voet of per boot bereikbaar, was in 2015 te zien als Mr White’s Cabin in de James Bond-film Spectre. Sinds 007 Daniel Craig per platbodem over het meer naar de oever gleed, moeten natuurliefhebbers de geïsoleerde plek geregeld delen met nieuwsgierige fans. Even verderop komen we ook langs de Jausenstation die Mateschitz moest renoveren (wat schitterend is gebeurd) en die verwarrend genoeg ook Seewiese heet.

Jagdhaus Seewiese

Helaas zijn we niet in Altaussee tijdens de Liaga, een bijzonder natuurfenomeen dat zich vrijwel elk jaar (meestal ergens in mei) voordoet: het holensysteem van de kalkberg Loser raakt dan zo verzadigd door regen en smeltwater dat het water als fonteinen uit de vele spleten en gaten in het poreuze gesteente spuit. Dan springen de Altausseer in hun Plätten en varen ze het meer op: dat heet D’a Liaga gehen. Het spektakel duurt meestal enkele uren tot twee dagen en wordt als een waar volksfeest gevierd.

Jagdhaus Seewiese: Altaussee 136, Altaussee, jagdhaus-seewiese.com

Jausenstation Seewiese : Fischerndorf 77, Altaussee, seewiesealtaussee.at

Huisberg Loser en Ödensee

Loser: uitzicht op Aussee

Loser Hütte

De Loser, onderdeel van de bergketen Totes Gebirge, is de ‘huisberg’ van Bad Aussee en een uitstapje naar de Loser Alm op 1600 meter is dan ook een ‘verplicht’ nummer. We rijden er via de Loser Panoramastraße zigzaggend naartoe. Op de alm zijn meerdere niet al te lange of zware wandelingen mogelijk. Toch dalen we na een korte uitzichtpauze weer af, want het is een extreem warme dag. We zoeken liever de schaduw op van de Ödensee, een in het bos gelegen veenmeer met weelderige oevervegetatie. Het water in het relatief kleine meer is door de constante toevloed van smeltwater uit het Dachstein-gebied behoorlijk koud. Toch komt de lokale bevolking hier ’s zomers graag zwemmen, vanwege de romantische ligging en de natuurlijke schaduw. Een twee kilometer lange rondwandeling langs het meer begint en eindigt bij de parkeerplaats nabij de Kohlröserhütte aan de oever van het meer. Sinds de komst van nieuwe pachters in 2017 geldt deze plek als geheimtip. Christina en Manfred Mayer hebben het pand eigentijds maar passend in de omgeving verbouwd en hun kookkunst typeren ze zelf terecht als Genuss am See.

Loser en Loser-Panoramastraße: loser.at

Restauranttip: de Blaa Alm bij het tolstation van de Loser-Panoramastraße of de  Loserhütte aan het einde van de topweg met blik op Dachstein en Altausseersee. willkommeninaltaussee.at

Kohlröserhütte: Ödensee 144 in Bad Aussee, genussamsee.com

Tauplitzalm

Tauplitzalm

Het Totes Gebirge is ondanks vegetatiearme vlaktes levendiger dan de naam doet vermoeden. Een opvallend groen contrast met de kale kalkrotsen biedt het uitgestrekte almengebied Tauplitzalm op 1640 meter hoogte, een geliefd wintersport- en wandelgebied. Op onze laatste dag in deze regio rijden we vanaf het plaatsje Bad Mitterndorf – tevens dalstation van de stoeltjeslift – over de 10 kilometer lange tolweg Tauplitzalm Alpenstraße naar de hoogvlakte. Uit alle wandelmogelijkheden hier kiezen we voor een deeletappe van de klassieke 6-Seentour langs de zes bergmeren op het plateau. Het eerste stuk leggen we, gewoon omdat het leuk is, af met het ‘boemeltreintje’: een tractor met wagons erachter die vanaf de parkeerplaats rondritjes over het almengebied verzorgt. We rijden langs de noordkant van Großsee en Tauplitzsee (het keerpunt van het treintje) en stappen dan uit om zelf verder te lopen naar het uitzichtpunt Steirersee-Bankerl, waar je een grandioze blik hebt op de Sturzhahn (2031 m) en de groen glanzende Steirersee. Dan keren ook wij om. Op de terugweg nemen we de zuidelijke route door het uitnodigende landschap met groene weides, grazende koeien, almhutten en een grote variëteit aan alpenbloemen.

Tauplitzalm Grazerhütte

Nog voor we ons uitgangspunt weer bereiken, lopen we langs de Grazerhütte, waar het terras op deze mooie zomerdag al tamelijk vol zit. De Hüttenwirtin (sinds 2015) blijkt een Nederlandse: Laura Münzberg, die hier met haar Duitse echtgenoot en hun drie kinderen woont en werkt. Een plaquette op de muur herinnert aan een van haar voorgangers: de befaamde Oostenrijkse bergbeklimmer Heinrich Harrer, bekend van het (verfilmde) boek Zeven jaar in Tibet. Toen hij hier in 1933-34 Hüttenwart was, werkte hij ’s winter als skileraar en ging hij ’s zomer met gasten op expeditie in het Totes Gebirge. Hoewel hij het later toch vooral verderop in de wereld zocht, zal hij ongetwijfeld net als wij betoverd zijn geraakt door de prenten­boekachtige sfeer in het Ausseerland.

Tauplitzalm en de 6-Seen-wandeling (15,4 km, ook in deeletappes te wandelen): dietauplitz.com

Grazer Hütte: grazerhuette.at

Een ritje met de boemeltrein boek je bij Berggasthof Hollhaus, tevens begin- en eindpunt van de rit. hollhaus.at