Obertauern

Beatles, sneeuw en skiën

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Tourismusverband Obertauern

Beatles standbeeld

Hulp hadden de Beatles zeker nodig toen ze op 13 maart 1965 voor de opnames van de film Help! in het plaatsje Obertauern neerstreken. Behalve John Lennon had geen van de Fab Four ooit op ski’s gestaan. Toch moesten ze nu voor hun doldwaze avonturen over heuvels springen en soepel door kloven en boomgroepen glijden. Dat ging dus niet. Na enkele lessen konden ze op de ski’s staan en een paar meter recht vooruit glijden zonder om te vallen – zodat in elk geval de close-ups gered waren.

Voor het echte skiën waren stand-ins nodig. Vier jongemannen uit het dorp en de nabije omgeving kregen ieder een ‘Beatle’ toegewezen en werden elke ochtend geschminkt en verkleed als John, Paul, Ringo en George, compleet met pruik, zonnebril en (cilinder)hoed. Tot 22 maart – toen de band Obertauern weer verliet – bracht het viertal min of meer de hele dag met de wereldsterren door. ‘In het begin waren ze niet erg toeschietelijk’, herinnert zich Herbert Lürzer (1943) – die als Paul McCartney-dubbelganger was aangewezen. ‘Pas toen ze merkten dat wij ons niet opdrongen en niet eens om een handtekening vroegen, ontspanden ze en ontwikkelde zich een soort kameraadschap. Op een gegeven moment wilden ze zelfs alleen nog met ons vieren aan tafel zitten, met niemand anders erbij.’

Privéconcert

De echte Beatles met hun dubbelgangers

Dat de toen 22-jarige Lürzer als stand-in werd gevraagd had behalve met een vage gelijkenis met Paul McCartney ook te maken met het feit dat hij Engels sprak en dus als tolk kon fungeren. ‘Mijn ouders hadden in 1958 in Obertauern grond gekocht om te boeren. Ik was het zesde kind en wilde geen boer worden, dus net als veel andere Oostenrijkers in de jaren vijftig ben ik naar het buitenland gegaan en heb ik als steward op de Holland America Lijn gewerkt – want zo kon je veel geld verdienen. In die tijd heb ik Engels geleerd.’

Hij kwam terug nadat zijn moeder in 1961 haar dijbeen brak. ‘Ik wilde regelen dat ze een fatsoenlijke kamer in een goed ziekenhuis kreeg. Ze was zelf veel te bescheiden om dat te eisen.’

Daarna bleef hij ’s winters terugkomen. Hij volgde een opleiding tot skileraar en werkte bij de lokale skischool toen zijn baas hem benaderde met de vraag of hij interesse had in een rol als stand-in voor een lid van een Engelse band. Hij kende de Beatles wel, ‘maar we realiseerden ons geen van allen hoe wereldberoemd ze toen al waren’.

Tegelijk hielden ze zich ook bewust een beetje van de domme, als plagerijtje naar de gasten. Indirect leidde dat zelfs tot het enige Beatles-concert op Oostenrijkse bodem ooit. Lürzer: ‘Op 18 maart was een van de regieassistenten jarig. Dat werd in de bar van hotel Mariëtta gevierd met een feestje voor een man of veertig. De tafels bogen door van de goede Franse cognac en we hadden enorm veel plezier. Op een gegeven moment vroegen de Beatles wat we eigenlijk van hun muziek vonden. Wij zeiden: “Jullie zijn wel niet de Tiroler Spatzen, maar wat we horen is niet slecht. Jullie ritmes klinken best goed.” Toen een van hen vroeg of we het leuk zouden vinden als ze iets voor ons zouden spelen en zingen, zeiden wij natuurlijk: “Graag” Dat werd ‘Yellow Submarine’. We reageerden enthousiast en met veel bravogeroep en dus speelden ze nog een nummer. Uiteindelijk zijn ze twee uur lang opgetreden. Ze vonden het zelf ook leuk omdat het zo intiem was, eigenlijk een privéconcert.’

Bedelende fans

Foto’s van historisch Obertauern zijn te zien in een expositie in het toerismebureau

Voor het Beatles-management was Obertauern een prima filmlocatie omdat het dicht bij het vliegveld van Salzburg lag en tegelijk ver genoeg weg om massa’s hysterische fans op afstand te houden. Toch waren er een kleine duizend toegestroomd met bussen en campers. Ze werden door beveiligers zo goed en kwaad als het ging op afstand gehouden. Lürzer: ‘Iedereen wilde hen fotograferen of een handtekening. Dat was voor die jongens echt een catastrofe. Zelfs wij hadden er last van. Als wij ergens verkleed rondliepen, dachten mensen soms dat we de echte Beatles waren. Dan had je je lepeltje nog niet in de koffie of er stond alweer iemand om je handtekening te bedelen.’

Wintertoeristen vroeger: Naar boven zonder lift

Wat Obertauern ook zo geschikt maakte, was het feit dat hier in maart nog volop sneeuw ligt. Het is zelfs het meest sneeuwzekere wintersport­gebied van Oostenrijk, zo blijkt uit honderd jaar metingen door de Östereichischen Hydrografischen Landesdienste. Sinds dat in 2017 nog eens in nieuw onderzoek is bevestigd, tooit Obertauern zich met de slogan ‘Wir sind Schnee’. Zonder sneeuw zou het plaatsje waarschijnlijk zelfs helemaal niet bestaan. Obertauern ligt op het hoogste punt van de Radstätter Tauernpas, die al door de Romeinen ’s zomers als noord-zuidverbinding werd gebruikt. Later lieten de boeren uit het dal hier ’s zomers hun koeien grazen en bouwden ze enkele hutjes om de melk tot kaas en boter te verwerken. Ook was er al sinds de Middeleeuwen een paardenwisselstation (met overnachtingsmogelijkheid) voor de koetsen over deze postweg.

De eerste skiërs arriveerden pas rond 1900. Dat waren geen wintersporters maar Gebirgsjäger, militairen die hier als onderdeel van hun training leerden skiën. Voor hun zware materieel werd het voorheen simpele pad omhoog geschikt gemaakt voor gemotoriseerd verkeer. Het officiële wintertourisme begon in december 1929. Vanaf die tijd zorgde een rupsvoertuig voor een geregelde verbinding over de pas. De Alpenverein had er al een hut (het Seekarhaus) en bouwde nu ook hotel Tauernpaßhöhe. Leden van de vereniging konden hier overnachten als ze in de omgeving gingen toerskiën, want liften en pistes waren er in die tijd nog niet. Prachtige zwart-witfoto’s uit die beginperiode zijn te zien in het toerismebureau van Obertauern. Wat opvalt is dat de wintersporters relatief luchtig gekleed op de ski’s staan, soms zelfs met de mouwen opgestroopt. ‘Je moet je realiseren dat men in die tijd op z’n vroegst in maart gingen skiën’, legt toerismebaas Mario Siedler uit. In hartje winter was het veel te gevaarlijk. We zitten hier op 1740 meter hoogte en het skigebied gaat omhoog tot zo’n 2300 meter. Het kan min 20 graden worden. Als je dan door een sneeuwstorm werd overvallen, had je echt een probleem.’

Dramatisch ongeluk

Obertauern maakt de slogan ‘Wir sind Schnee’ waar

Na de Tweede Wereldoorlog kwam wintersport meer en meer in de mode. Siedler: ‘Mensen ontdekten Obertauern als gebied met veel sneeuw en dus moest er in rap tempo worden gebouwd. In de jaren veertig stonden hier vijf hutten en twee of drie hotels en was het voor de rest een grote witte vlakte. In de jaren vijftig en zestig werd het ene hotel na het andere uit de grond gestampt. In 1950 kregen we de eerste sleeplift en in 1962 was de moderne autoweg klaar. Toen pas kregen we een officiële naam. We zijn in twee decennia tijd als het ware uit het niets ontstaan.’

Nog steeds ligt het plaatsje als een uitgestrekte vlek in een verder maagdelijk landschap tussen de bergen. Dankzij de ligging boven de boomgrens wordt het uitzicht vrijwel nergens geblokkeerd. 1965 was voor Obertauern in alle opzichten een keerpunt. Op 2 maart van dat jaar kwamen veertien jonge Zweedse en Finse scholieren die in Obertauern een skicursus hadden gevolgd om het leven toen hun bus op weg naar het dal door een lawine werd bedolven en vijftig meter naar beneden stortte. Het ongeluk gaf de aanzet tot de bouw van lawinegalerijen en de oprichting van een lawine waarschuwingscommissie, een systeem dat later in heel Oostenrijk navolging vond. In de nasleep van het ongeluk verbood het ministerie van onderwijs skicursussen voor scholieren in Obertauern. Dat zou economisch de nekslag zijn geweest, ware het niet dat de Beatles vlak daarna opdoken en het skigebied dankzij alle positieve free publicity plotseling internationaal op de kaart stond.

Duizend Schilling per dag

Niet lang na het vertrek van de Beatles trouwde Herbert Lürzer en besloot hij definitief in Obertauern te blijven. Hij bouwde er in de afgelopen vijftig jaar een klein imperium op met meerdere hotels, restaurants, après-ski-bars, sportwinkel, skischool en taxibedrijf. Hij kocht ook hotel Edelweiß, waar de Beatles tijdens hun verblijf hadden gelogeerd. Gasten kunnen er nu overnachten in een van de Beatles-kamers (502, 504, 506 en 507), maar zoals toen ziet het er niet meer uit. In het eigentijdse Alpenchic-interieur refereren alleen enkele foto’s aan het korte verblijf van de wereldsterren. Lürzer zelf verdiende goed geld aan de filmopnames. ‘We kregen elk duizend Schilling per dag. Daar moest een arbeider normaal gesproken een maand voor werken. Daar kwamen nog eens gratis ski’s, schoenen, stokken en zonnebrillen bij. Bovendien vroegen we geld aan journalisten die ons als Beatles wilden fotograferen. Zo gehaaid waren we wel. Het was makkelijk verdiend.’

Regelmatig wordt hem gevraagd of zijn verdiensten indertijd het startkapitaal van zijn onderneming vormden. ‘Daar kan ik alleen maar om lachen. Alles bij elkaar heb ik veertienduizend schilling gekregen (omgerekend circa duizend euro, red.). Ook in die tijd kon je daar geen huis van bouwen. Mijn vrouw en ik zijn begonnen met een klein pension met tien bedden. Na de dood van mijn ouders hebben we hun alpenhut tot hotel verbouwd en er vervolgens beetje bij beetje iets bijgekocht. Ik had geen suikeroom, dus ik heb altijd bij bankmanagers moeten bedelen. Om groot te worden, heb je vijf dingen nodig: een zekere risicobereidheid, vakkennis, een goede gezondheid, een goede familie en een beetje geluk. Heb je een van vijf niet, dan lukt het niet.’

Hartelijke groeten

Inmiddels is Lürzer met pensioen en worden de verschillende onderdelen van het bedrijf gerund door (klein)zonen, dus met die familie zit het wel goed. Op 14 maart 2015, vijftig jaar na de opnames voor Help!, onthulde Lürzer tijdens een feestelijke bijeenkomst een bronzen Beatles­monument voor de ingang van hotel Edelweiss als herinnering aan het uitstapje van de Fab Four in de sneeuw.

Na hun vertrek uit Obertauern hebben de stand-ins (waarvan er nog drie in leven zijn) nooit meer iets van de Beatles gehoord. Toen Lürzer enkele jaren geleden met zijn zeilboot in een Italiaanse haven lag, raakte hij aan de praat met de eigenaresse van de naastgelegen zeilboot. Ze bleek uit Liverpool te komen en dus vertelde hij haar over zijn dagen met Paul McCartney. Lürzer: ‘Ze zei: “Hoe is het mogelijk. Ik heb hem vorige week nog gesproken, want onze tuin grenst aan de zijne.”’ Natuurlijk heb ik haar gevraagd hem de hartelijke groeten te doen van zijn “double” uit Obertauern.’

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.
Direct naar tips & adressen Obertauern

Après-ski op niveau

Obertauern ’s nachts

Skigebied Obertauern ligt tussen 1630 en 2313 meter boven zeeniveau en is sneeuwzeker van eind november tot begin mei. Er zijn in totaal 100 km piste (61 km blauw, 35 km rood en 4 km zwart). De zwarte piste Gamsleiten II behoort tot de steilste en avontuurlijkste afdalingen van de Alpen, met veel hoge buckels en op sommige plekken een hellingsgraad van 100%. Tijdens de Tauernrunde (met een eigen kindervariant) ski je op alle bergen en kun je dus het hele gebied verkennen. De skironde Super Seven voert langs de zeven hoogte punten (Seekareckbahn, Panoramabahn, Hundskogelbahn, Plattenkarbahn, Schaidbergbahn, Gamsleitenbahn 2 en Zehnerkarbahn), met afdaalmogelijkheid bij elke lift. Omdat een groot deel van de pistes eerder eenvoudig is, is het skigebied ideaal voor families, beginners of sportievelingen die een ochtend op de lange latten graag combineren met goed eten, wellness en après-ski op niveau.Obertauern heeft moderne kabelbanen en liftinstallaties. De Grünwaldkopfbahn en de Zehnerkarbahn vervoeren ook passagiers zonder skiuitrusting naar de restaurants met zonneterras. Bij de Edelweißbahn kun je enkele malen per week nachtskiën.

Hotelketens zoek je in Obertauern vergeefs. De 150 hotels worden allemaal gerund door de 280 inwoners van het plaatsje. Ze investeren meer in kwaliteit dan in kwantiteit, ook al omdat het skigebied richting het aangrenzende natuurpark Seekarmoor niet verder mag worden uitgebreid en elders door het lawinegevaar niet bebouwbaar is. Alle accommodaties liggen op een steenworp afstand van de pistes en overal geldt het principe van ski-in, ski-out.

Informatie over de liften (prijzen, openingstijden) en alle (wintersport)mogelijkheden rondom de liften: ski-obertauern.at