Made in Austria: Voestalpine

Wereld van staal

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Voestalpine AG

Wereld van staal

Waarom aandacht voor Voestalpine?

Hoofdkantoor

Een staalproducent: dat klinkt niet per se boeiend. Feit is echter dat we allemaal wel iets in huis hebben waar staal van Voestalpine in is verwerkt. De grootste klant van de Oostenrijkse staalgigant is de auto-industrie, gevolgd door producenten van huishoudelijke apparaten en de bouw. Het hoofdkantoor is gevestigd in Linz (Opper-Oostenrijk), maar wereldwijd omvat Voestalpine vijfhonderd productiebedrijven in vijftig landen met in totaal 50.000 medewerkers. Zo is het Nederlandse Railpro onderdeel van Voestalpine Railway Systems en worden er in Bunschoten auto-onderdelen gemaakt bij Voestalpine Automotive Components. Sowieso boeiend is een bezoek aan het Hüttenwerk in Linz, zoals het industrieterrein van Voestalpine in die stad heet. Een multimediale tentoonstelling in het bezoekerscentrum Stahlwelt laat zien hoe veel onderzoek en technologie er bij het ontwikkelen en produceren van staal komt kijken, hoeveel soorten staal er zijn (honderden) en wat er allemaal van wordt gemaakt. Ook een rondleiding over het gigantische bedrijventerrein is mogelijk.

Wie richtten het op?

Adolf Hitler en Hermann Göring… het is niet anders. Linz bleek dankzij de ligging aan de Donau (en de mogelijkheden voor transport die dat bood) de ideale locatie voor het staalwerk dat zij voor de nazi-oorlogsindustrie nodig hadden. Na de Anschluss in 1938 werd de Linzer wijk St. Peter-Zizlau gesloopt (en de 4500 inwoners verspreid over andere delen van de stad) om plek te maken voor wat toen nog de Hermann Göring Werke heette. Een groot deel van de werknemers waren buitenlandse (dwang)arbeiders en vanaf 1942 mannelijke gevangenen uit met name concentratiekamp Mauthausen. Op 5 mei namen Amerikaanse troepen Linz in. Het door bommen zwaargehavende staalwerk werd als Duits bezit in beslag genomen en omgedoopt in Vereinigte Österreichische Eisen- und Stahlwerkte AG (VÖEST). Een jaar later droegen de Amerikanen het bedrijf over aan de Oostenrijkse staat en dankzij kapitaal uit het US-Marshallplan kon de wederopbouw beginnen. In 1973 fuseerde Vöest met de Österreichisch-Alpine-Montangesellschaft tot Voestalpine. Tussen 1995 en 2003 werd het staalbedrijf stapsgewijs geprivatiseerd. De eigen medewerkers zijn nu met 15 procent de grootste aandeelhouder. De beladen geschiedenis van Voestalpine wordt niet weggestopt, maar uitvoerig belicht in het historische museum Zeitgeschichte op het bedrijventerrein, met een permanente expositie over de achtergronden van het nationaalsocialisme in Linz, de inhumane behandeling van dwangarbeiders en destructie en wederopbouw van het staalwerk.

Wanneer werd het zo groot?

Gloeiend staal

Een belangrijk jaartal in de naoorlogse geschiedenis is 1949, toen wetenschappers uit Linz staal wisten te vervaardigen volgens het Linz-Donawitzprocedé, beter bekend als oxystaalprocedé. Hierbij wordt vloeibaar ruwijzer uit een hoogoven samen met maximaal 25% staalschroot in een convector gebracht. Door vervolgens via een watergekoelde lans zuivere zuurstof in de convector te blazen, oxideert een groot deel van de koolstof die het staal bros zou maken. Omdat er hierbij heel veel warmte vrijkomt, hoeft er geen warmte van buitenaf te worden toegevoegd om het staalmengsel in de convector vloeibaar te houden. Het proces verloopt bovendien snel; in 20 minuten kan 200 ton hoogwaardig staal worden geproduceerd. Het in Linz uitgevonden oxystaalprocedé heeft het indertijd gebruikelijke Siemens-Martinprocedé (waarbij grote hoeveelheden koolmonoxide vrijkomen) vrijwel geheel verdrongen en Voestalpine op de kaart gezet.

Wat houdt een werktour in?

Bezoekerscentrum

Tijdens een anderhalf uur durende busrit met gids over het 5,2 vierkante kilometer grote bedrijventerrein zie je hoogovens, convectors, energiecentrales, stapels staalschroot, bergen grondstoffen als kalk, kolen, cokes en ijzererts, de stalen balken (prammen) waarvan dunne stalen platen worden geperst en het havenbekken en rangeerterrein van waaruit het staal naar afnemers wereldwijd worden getransporteerd. Twee of drie keer stopt de bus om bezoekers het werk van dichtbij te tonen. Dan bezoek je een hoogoven, een hal waar robots componenten voor de auto-industrie in elkaar zetten en een walswerk waar de prammen roodgloeiend worden verhit en net zo lang gewalst tot ze nog maar 2 millimeter dik (en dus oprolbaar) zijn. Uiteraard krijg je veel informatie. Zo blijkt een groot deel van de benodigde energie zelf te worden opgewekt en slaagt men erin het merendeel van het afval en het benodigde water te recyclen. Het maakt Voestalpine tot een van de schoonste staalwerken en Linz tot een van de schoonste industriesteden van Europa.

Waar moet je zijn?

De Stahlwelt (Voestalpine-Straße 4) en het Zeitgeschichte Museum (Voestalpine-Straße 1, blauwe toren) liggen op loopafstand van elkaar. Tickets en informatie Stahlwelt: voestalpine.com/stahlwelt

De toegang tot het Zeitgeschichte Museum is gratis. voestalpine.com/zeitgeschichte