Venus van Willendorf

Het was een augustusmorgen in 1908. Na een Doornroosjeslaap van vierduizend jaar zag een uit oölitisch kalksteen uitgesneden naakt vrouwenbeeldje uit de oude steentijd voor het eerst weer het licht. Dat gebeurde tijdens opgravingen door een team van het Natuurhistorisch Museum Wenen in Willendorf (Neder-Oostenrijk). Het beeldje lag slechts 25 centimeter onder de oppervlakte, bedekt en beschermd door een as-laag. Sinds de spectaculaire vondst zijn meerdere Venusbeeldjes uit de prehistorie ontdekt; indertijd werd ze gezien als het oudste, volledig behouden beeld van een mens.

Nog steeds geldt ze als hét symbool voor vrouwelijkheid überhaupt. Want zo klein als ze is (11,1 cm), zo imponerend zijn haar volle borsten, dikke buik, dijen en billen, gedetailleerde weergave van de vulva, haar met banden versierde dunne armen en het korfachtige kapsel (of hoed) op haar grote hoofd. Daardoor werd ze lange tijd  beschouwd als een vruchtbaarheids- of sekssymbool. Tegenwoordig interpreteert de wetenschap het anders – namelijk als een voorstelling van een wijze oude grootmoeder.

Oorspronkelijk was de Venus van Willendorf met rode oker bedekt, in de prehistorie de kleur van leven, dood en wedergeboorte. Ook haar gezichtsloosheid lijkt naar een universele boodschap te verwijzen. In haar tijd was die waarschijnlijk voor iedereen duidelijk; wij zullen haar nooit helemaal doorgronden. Dat maakt haar net zo mysterieus als de glimlachende Mona Lisa van Da Vinci.

Jarenlang vond men het beeldje te kostbaar om tentoon te stellen. In het Natuurhistorisch Museum stond een kopie; het origineel was zelden te zien. Pas in september 2015 kreeg ze een ereplaats in haar eigen Venuskabinet op de prehistorische afdeling van het museum. Daar bevindt ze zich nu in goed gezelschap van de in 1985 gevonden ‘dansende’ Venus van Galgenberg (foto rechts), een 7,2 cm groot beeldje van serpentijnsteen. Deze Venus is 32.000 jaar oud en geldt nu als het oudste kunstobject van Oostenrijk, maar dat doet uiteraard niets af aan de zeggingskracht van de pronte dame uit Willendorf.